.
............... PIETERPAD deel 2
............. Vorden – Maastricht = 257 km .

1. Vorden — Zelhem .... 17 km .... .Mooi

- We passeren achtereenvolgens:
. 1. Kasteel Vorden met park (beiden mooi),
. 2. Huis Kiefskamp (we passeren het aan de noordzijde, waar het erg
. mooi is bij Het Waarle),
. 3. Landgoed Zelle.
- De moderne landbouw houdt bij deze landgoederen geen halt:
.. 1. Je zag er 'grasakkers' met raaigras. Bij dat glanzende turbogras, dat
.. je drie keer per jaar kunt maaien, is er geen ruimte meer voor bloemen.
.. 2. Ook was er verdroging: de sloten en waterlopen stonden halver-
.. wege de zomer helemaal droog. Ook dit is alleen in het belang van de
.. landbouw, niet in dat van de natuur.
.. 3. En hoogstwaarschijnlijk wordt er ook hier de mest gedumpt naar
.. het. grondwater.
- Bij Varssel (kaart 3) is er zelfbedieningskoffie ( slechts 1 € ) met gebak
.. in het Uutbloashuuske. Warm aanbevolen.
- Hierna volgde een groot, saai bosgebied.
- Tot slot een kleinschalig landschap met veel boerderijen. Je kunt er
.. niet wildkamperen door de zeer verspreide bebouwing in dit.. buiten-
.. gebied.
- Door de drie landgoederen werd het toch een mooie wandeling.
Hoofdstuk2
2. Zelhem — Braamt .... 18 km .... Matig mooi
...................................................... ( behalve. Slangenburg dat zeer mooi is )

- Landgoed Slangenburg is vandaag de grote attractie.
.. De rest van de etappe is slechts matig mooi.
- Vlak bij het kasteel lopen we over een paadje door een groot
.. bosperceel.
.. Er waren daar prachtige hoge bomen: zowel beuken als zomereiken.
.. Daarnaast ook liggend dood hout.
- Bij het kasteel lag ook nog een kruidenrijk grasland.
- Bij de Oude IJssel aangekomen, zien we een brede riviervlakte.
...Deze is vroeger van de Rijn geweest, maar die heeft hem verlaten.
...Het riviertje de Oude IJssel heeft hem geërfd.
.. ( Ditzelfde verschijnsel zullen we later nog een keer zien bij de Niers
.. bij . Gennep. Ook daar verliet de Rijn haar brede riviervlakte en nam
.. het riviertje de Niers..hem over.)

Basiskaart rijkswaterstaat

Landschapsinformatie:

A. Achterhoek:
• Het is een beekdal- en kampenlandschap.
• Je hebt hier een lichtgolvend dekzandlandschap dat via vele beken
.. afwatert op de IJssel.
• Het esdorp is ook hier een belangrijke nederzettingsvorm, maar in
.. tegenstelling tot Drenthe was er in de Achterhoek een landadel die
.. het voor het zeggen had. Er zijn daarom veel kastelen en land-
.. goederen.
• De landadel stond hier ook vestiging buiten de dorpen toe.
.. Het landschap toont daardoor verspreid liggende weilanden,
.. éénmansesjes - de kampen - omzoomd door boomsingels en hout-
.. wallen.
.. Dit fijnmazige landschap is zo bijzonder dat een gedeelte daarvan
.. is aangewezen als beschermd Nationaal Landschap.


• Kasteel Slangenburg.
• Net als kasteel Vorden heeft het nog enigszins het karakter van een versterkt huis.
• Naast het fraaie kasteel bevat het landgoed ook zeer mooie percelen bos en weiland.

B. Liemers:
• Zo noemt men de brede riviervlakte ten zuiden van het riviertje de
.. Oude IJssel.
• Het is een gebied met uitgestrekte akkers en weiden en hier en daar
.. kleine boscomplexen.
• De bodem bestaat grotendeels uit rivierklei.
• Ten zuidoosten van de Liemers rijst de stuwwal van Montferland  op.

• Het houten vlonderpad vlak bij het riviertje de Oude IJssel ten zuiden van stuw De Pol.

3. Braamt—Millingen a/d Rijn ... 24 km....Na de uitzichttoren
......................................................................... zeer mooi

- De eerste acht kilometer over de stuwwal zijn saai.
.. Vanaf de uitkijktoren (op de Hulzenberg) tot aan het einde wordt
.. de wandeling gevarieerd en mooi.
- Bij Hoch Elten maken we een steile afdaling naar de voet van de
.. stuwwal en steken het riviertje de Wild (Die Wild) over. Dit is een
.. oude Rijnstrang...(een strang = een verlaten stuk rivierbedding).
.. Ooit stroomde hier een hoofdtak van de Rijn die. de stuwwal. aan-
.. sneedt. .
- Wees voorzichtig op de weg naar Spijk en ook op de dijken tot
.. Millingen.. Sommige automobilisten rijden roekeloos en je kunt later
.. nog lang genoeg. dood zijn!
- Spijk is de plaats waar de Rijn echt Nederland binnenkomt.
.. ( dus niet Lobith, dat ligt 3 km westwaarts)
- De dijk voorbij Spijk is bloemrijk. Hier zag je nog een echte bonte
.. berm.

Hoofdstuk4
4. Millingen a/d Rijn—Groesbeek.. 20 km vanaf Leuth mooi

- Het eerste deel tot aan Leuth is een open polderlandschap met
.. enkele kleine dorpen. Hier zie je constant de stuwwal in het zuiden
.. liggen.
.. Zo'n open landschap leent zich beter voor fietsen dan wandelen.
- Vanaf het dorpje Leuth wordt de route mooi. Het ligt op een
.. stroomrug.
.. ( Voor hun veiligheid leven bewoners van het rivierengebied hoog en
.. droog. op de oeverwallen en de stroomruggen, waar ze ook hun
.. boomgaarden. en akkers hebben.
.. Hun graslanden liggen in de nattere komgronden. Deze zijn natter
.. omdat de zware klei slecht water doorlaat. In de loop van de tijd heeft
.. men wel geprobeerd de komgronden via ontwatering productiever te
.. maken. Daartoe is er een heel netwerk van sloten aangelegd, waardoor
.. de waterhuishouding geleidelijk aan is veranderd en er hier en daar
.. ook bewoning en akkerbouw voorkomt.)
- We steken het Wylermeer over ( een oude Rijnstrang bij Beek).
.. (een strang = een verlaten stuk rivierbedding)
- De Duivelsberg maakt deel uit van de Stuwwal van Nijmegen.
.. De naam is afgeleid van 'Duffelt' Deze 'berg' was tot 1949 Duits en is
.. nu. weer Nederlands. Op het hoofdtopje (76 m) is geen uitzicht.
.. Je moet. daarvoor wat verder noordoostwaarts lopen naar een lager
.. gelegen topje.
- Voorbij het Pannenkoekenrestaurant loop je door een glooiend
.. landschap. met veel droge dalen. Je bent hier iets ten oosten van de
.. bekende. Zevenheuvelenweg. In dit gebied zijn geen beken.
.. De neerslag zakt er. meteen in de grofkorrelige bodem. Deze droge
.. dalen zijn in een vroegere koude periode gevormd toen de ondergrond
.. permanent bevroren was.
.. Het sneeuwsmeltwater moest toen over het oppervlak afstromen.
.. Daarbij trad insnijding op in de.. bevroren ondergrond.
- Zo nu en dan kijk je oostwaarts uit op het glaciale bekken van
.. Groesbeek/Kranenburg.
- Alvorens Groesbeek in te lopen, passeren we aan de achterzijde een
.. van. de grotere oorlogsbegraafplaatsen in Nederland.
.. Deze Canadese Oorlogsbegraafplaats heeft maar liefst ± 2600 kruisen
.. en is daarmee dubbel zo groot als die bij Holten.

• Vandaag is Duitsland niet ver weg. De route voert gedeeltelijk langs de grens en
.. daarnaast loop je tweemaal korte tijd over Duits grondgebied.
..

Landschapsinformatie:

A. Montferland:
• Montferland behoort tot een groot stuwwalcomplex.
.. Het ijs kwam uit het noorden ongeveer door het huidige dal van de
.. IJssel, en zette in een grote cirkel rond Arnhem een aaneengesloten
.. boog van stuwwallen af: de Montferland stuwwal, de
.. stuwwal Nijmegen-Kleve en de Zuidoost-Veluwe stuwwal.
• In het Midden-Weichselien rond 28000 BP is Montferland geschei-
.. den van de andere stuwwallen doordat de Rijn zich een weg door de
.. heuvels baande op weg naar zee, waarbij ze grote delen van de
.. stuwwal opruimde.
• De beboste heuvels van Montferland (tot ongeveer 85 m hoog)
.. liggen daardoor geïsoleerd in het omringende, lagergelegen
.. landbouwgebied.



• Mooi uitzicht in alle richtingen boven op de uitkijktoren op de Hulzenberg ( 84.6 m).

B. Gelderse Poort:
• De Gelderse Poort is het grensoverschrijdende natuurgebied tussen
.. de steden Arnhem / Nijmegen en Emmerich / Kleve.
.. Het is het begin van de Rijndelta. De Rijn stroomt hier tussen de
.. stuwwal van Montferland en die van Nijmegen-Mook-Kleef Nederland
.. binnen.
• De stuwwal van Montferland vormde vroeger een aaneengesloten
.. stuwwal met de stuwwal van Nijmegen-Mook-Kleve.
• De Rijn vertakte zich toentertijd meer stroomopwaarts in Duitsland.
.. De ene tak liep ten oosten van Montferland (tegenwoordig stroomt
.. daar het riviertje de Oude IJssel ), de andere ten zuiden van de
.. stuwwal bij Mook ( tegenwoordig in bezit van het riviertje de Niers)
• De Rijn heeft die twee brede riviervlaktes verlaten toen ze er in
.. slaagde door de aaneengesloten stuwwal te breken en delen ervan op
.. te ruimen.
• De nu overgebleven stuwwallen vormen tussen Nijmegen en Arnhem
.. een soort poort, de Gelderse Poort , waardoor de Rijn nu ons land
.. binnenstroomt.
.. De Gelderse Poort is een fraai voorbeeld van uiterwaardennatuur
.. zoals die in de afgelopen 25 jaar is ontstaan.
.. Dynamisch vanwege periodieke overstromingen. Bloemrijk en vogelrijk.
.. Ruige struinnatuur met zicht op de Waal.

• De rode streepjeslijn is het Pieterpad.
• Het grensoverschrijdende natuurgebied Gelderse Poort ligt tussen de steden
.. Arnhem / Nijmegen en. Emmerich / Kleve.
• Het Nederlandse deel omvat een strook aan weerszijden van de takken van de Rijn
.. ten oosten van de steden Arnhem en Nijmegen tot aan de grens. Het omvat:
.. 1. Boven-Rijn ( tussen Duitsland en Pannerdense Kop)
.. 2. Waal ( van Pannerdense Kop naar Nijmegen )
.. 3. Pannerdens Kanaal ( tussen Pannerdense Kop en IJsselkop)
...4. Oude Rijn (een stelsel van half verlande rivierlopen ten zuiden van Zevenaar)
.. . .. (zie krt)


• De kade in Tolkamer.

Stuwwallen omsluiten glaciale bekkens:

1. Stuwwallen zijn de opvallendse landschapsvormen die het landijs
van de Saale-ijstijd heeft achtergelaten. Het zijn doorgaans langgerekte heuvels die door de ijslobben zijn opgestuwd - vandaar de naam.

De grootste stuwwallen liggen in Midden-Nederland op de plek waar
het ijs tot staan kwam. Daartoe behoren o.a. Utrechtse Heuvelrug ,
Oost-Veluwestuwwal, Sallandse Heuvelrug, Montferland, en de
Heuvels tussen Nijmegen en Mook.

Zo'n stuwwal is vele kilometers lang en soms meer dan 100 m hoog.
Dat maakt wel duidelijk welke enorme krachten tijdens de landijs-
bedekking aan het werk zijn geweest.

De stuwwallen zijn meestal opgebouwd uit rivierafzettingen die al
voor de vergletsjering aanwezig waren. De oorspronkelijk horizontaal
afgezette lagen rivierklei, zand en grind zijn omhooggedrukt, gekanteld
en soms geplooid.

2. De glaciale bekkens ontstonden doordat ijslobben zich diep in de
bodem ingroeven. Hierbij ontstonden diepe, langgerekte laagten.
Deze glaciale bekkens zijn na het afsmelten van het landijs opgevuld
met allerlei soorten afzettingen.

• Groen = stuwwallen ........................ M = Montferland .........................
• Blauw = glaciale bekkens ................ N = Stuwwal Nijmegen-Mook ..
.......................................................... O = Oost-Veluwestuwwal
.......................................................... S = Sallandse Heuvelrug
.......................................................... T = Twentse stuwwallen
.......................................................... U = Utrechtse Heuvelrug

5. Groesbeek — Gennep .... 14 km .... ..Mooi

- Door het aardige Groesbeekse Bos zuidwestwaarts.
- Vervolgens een klein stuk door een doorbraakdal dat de stuwwal
.. doorsnijdt. Het heet het Zevendal en is een ijssmeltwaterdal.
.. Deze bres in de stuwwal ontstond aan het einde van het Saalien (de
.. voorlaatste ijstijd) toen het landijs afsmolt en het sterk gestegen
.. smeltwater tussen stuwwal en ijsdek zich een weg baande over de
.. stuwwal zuidwaarts naar de toenmalige.Rijn-Maasvlakte.

- We lopen daarna op en neer over de heuvels van de stuwwal.
.. Eerst door het naaldbos van de Kiekberg (79 m),. vervolgens over
.. de Sint-Jansberg (66 m) met haar bronbeekjes.
...Dit zijn beekjes gevoed door grondwaterbronnen.
.. Dergelijke bronnen ontstaan door de aanwezigheid van ondoorlaten-
.. de lagen in de ondergrond, waarop de grondwaterbeweging stagneert.
.. Het grondwater treedt dan zijdelings uit in de dalwanden in de vorm
.. van. bronnen.
.. De Drievijvers zijn gestuwde bronvijvers, die in het verleden waar-
.. schijnlijk. dienden om de watertoevoer voor de watermolens te garan-
.. deren.
.. Ondertussen zijn we in de provincie Limburg aangekomen.
...( Men geeft de provinciegrens aan met een brede gele streepjeslijn.
...Zie kaart 17 helemaal rechtsonder net boven het woord St Jansberg. )
- Aan de voet van de Sint-Jansberg was er een moerasbos.
.. De moerassigheid hangt samen met de overvloedige aanvoer van
.. grondwater uit de nabije stuwwal.
- We lopen verder in Noord-Limburg naar het dorp Milsbeek.
.. Tot slot naar het Genneperhuis (ruïne) en Gennep.
- De etappe als geheel waardeer ik als mooi.
Hoofdstuk6
6. Gennep — Vierlingsbeek .... 19 km .... Mooi

- We wandelen oostwaarts langs de bedding van het riviertje de Niers.
.. Dit riviertje heeft zich enkele meters diep in het laagterras gesneden.
- Op de Gennepse Hei zien we een fietspad op het voormalige
.. 'Duitse Lijntje'. .. Ik vind dergelijke kaarsrechte, horizontale spoorlijn-
.. tracés recreatief gezien weinig boeiend. Dat is heel anders in bijv.
.. Schotland. Daar hebben die tracés vele, relatief scherpe bochten en
.. ook vele. ingravingen en ophogingen (cuttings and embankments).
.. Samen met de mooie. begroeiing ernaast zorgen die daar soms voor
.. een. echt wandelfeest.
- We lopen ten noorden van Afferden door het natuurgebied Het Quin.
.. Hier heb je een heidelandschap met. stuifduinen en uitgestoven
.. vennen.
.. ( Quin betekent vijfling: in een uitblazingslaagte liggen vijf vennen.)
.. Vanaf de omliggende rivierduinen heb je een schitterend uitzicht op
.. het. heidegebied.
.. Het Quin is onderdeel van Nationaal Park De Maasduinen, een lange
.. rivierduinengordel.
- Bij Afferden vormt de Maas de grens tussen Limburg en Noord-Brabant.
.. (Zie op de kaart de brede streepjeslijn midden in de rivier.)
.. Na het oversteken van de Maas met het veer komen we dus in
.. Noord-Brabant aan. We blijven daar maar een klein stukje
.. (krt. 21 en 22).. Dat betreft Vierlingsbeek en Holthees.
.. In Smakt (krt 22). zijn we al weer in. Noord-Limburg.
- We lopen vanaf het veer langs de westoever van de Maas zuidwaarts.
.. Ik was daar rond half augustus toen er prachtige ruigtekruiden
.. bloeiden. Onder andere Grote kattestaart.
- Hier In de overstromingsvlakte van de Maas (het laagterras) is ten
.. noorden van Vierlingsbeek het Maasheggenlandschap redelijk
.. bewaard. gebleven. (Zie kader verderop)
- Via een beboste  rivierduinrug komen we in Vierlingsbeek.
- De etappe als geheel waardeer ik als mooi.
Hoofdstuk7
7. Vierlingsbeek — Swolgen .... 22 km .... Mooi

- Het Vrijthof is een omheind stuk grond bij een kerk; een 'kerkhof'
.. dus, maar niet in de zin van een begraafplaats.
.. Het Duitse woord 'Friedhof' is er aan verwant.
- Deze tamelijk lange etappe heeft enige bijzondere bezienswaardig-
.. heden. Dat zijn:
.... 1. De Boschhuizer Bergen:
......... Een bebost stuifzandgebied met wat stukjes struikhei en zeldzame
......... jeneverbesstruwelen. Ze zijn niet zo groot en mooi als die in
......... Drenthe, maar voor Zuid-Nederland wel bijzonder.
.....En op het landgoed Geysteren:
.... 2. De Rosmolen:
......... Een prachtige boerderij met watermolen onder majestueuze
.. . .. .. bomen.
.... 3. De Oostrumse beek:
......... Een meanderende (= kronkelende) bosbeek.
.... En ten zuidoosten van het dorp Geysteren:
.... 4. De steilrand (terrasrand) tussen middenterras en laagterras.
......... We liepen daar op het middenterras bovenlangs de steilrand en
.......... keken naar het laagteras enkele meters lager.
- Ook passeren we vandaag nog een handvol kapellen.
- De etappe als geheel waardeer ik als mooi.
Hoofdstuk8
8. Swolgen — Venlo .... 21 km .... Mooi..

- Vandaag komen we langs twee zeer mooie oude Maasmeanders:
- De eerste zie je op kaart 26 bij punt 2: Het Broekhuizer Schuitwater.
.. Deze ligt op het middenterras van de Maas.
.. Ze heeft in de buitenbocht een steile oeverwand.
.. In de binnenbocht ligt elzenbroekbos. Men heeft daar enkele korte
.. vlonderpaden aangelegd zodat je geen natte voeten krijgt.
.. Nadat de Maas zich verplaatst had naar haar huidige bedding 3 km
.. oostwaarts, groeide de achtergebleven geul langzaam dicht en werd
.. land.
.. Vanaf de 18de eeuw baggerden turfgravers het veen uit de geulen om
.. dit te gebruiken als brandstof. Zo ontstonden de langgerekte water-
.. plassen.. Ze maakten de oude geulen als het ware weer zichtbaar.
- Op kaart 27 zie je ten noorden van Grubbenvorst nog een
...oude Maasmeander. Ze heet Het Kaldenbroek.
.. Ze is grotendeels verland en heeft vochtige graslanden, broekbossen
.. en aangelegde populierenbossen.
.. De Lottumse Molenbeek heeft haar loop door deze oude Maas-
.. meander gelegd.
- Grubbenvorst heeft een sfeervol centrum.
- Via de nieuwe natuur in de uiterwaarden (de 'Maascorridor') lopen we
.. Venlo in.
- Vanzelfsprekend is er vandaag ook weer het nodige verteld over
.. kapellen. en kerken onderweg.
- De etappe als geheel waardeer ik als mooi.

Landschapsinformatie:

A. Rivierterrassen in Noord- en Midden-Limburg:
Dat de bodem in Limburg langzaam omhoog is gekomen, is goed te zien
bij de rivier de Maas.
De Maas heeft zich vele meters ingesneden en een dal gevormd.
Daarbij zijn rivierterrassen ontstaan, trapvormige hoogteverschillen in
het landschap.

In het algemeen kunnen we stellen dat hier in Noord- en Midden-
Limburg
- de meeste opvulling (sedimentatie) plaatsvond in de ijstijd en
- de sterkste insnijding (erosie) van de Maas in de tussenijstijd
(= warme periode ).

Aan de hand van onderstaande blokdiagrammen zal ik de opbouw
uitleggen. Ze tonen van onder naar boven 5 opeenvolgende fasen,
waarvan de bovenste de huidige situatie weergeeft.

• Het ontstaan van de Maasterrassen tussen Venlo en Roermond. Je kijkt zuidwaarts.
• Het is een kwestie van afwisseling tussen insnijding (erosie) en opvulling (sedimentatie).
• De tekeningen tonen van onder naar boven 5 opeenvolgende fasen,
.. waarvan de bovenste de huidige situatie weergeeft.

1. Insnijding (erosie) in de warme periode.
... (vlak vóór de voorlaatste ijstijd)
Door opheffing van het gebied heeft de meanderende Maas zich
diep ingesneden (een breed, diep dal gevormd) (zie tekening 1)
Dit dal nam vrijwel geheel Midden-Limburg en grote delen van Oost-
Brabant in beslag.
Aan de oostkant had - en heeft- het een hoge steilrand (terrasrand)
(tek. 1).
Aan de westkant, waar het oppervlak minder hoog lag, liep de
dalbodem geleidelijk over in de puinkegel die het voetstuk vormt van
vrijwel heel Nederland.

2. Opvulling (sedimentatie) in de voorlaatste ijstijd
.....( in het Saalien (200.000—125.000 j. geleden)
In het koude klimaat was er geen plantendek.
Vooral in de korte zomers, als de bovengrond ontdooide, was er veel
erosie. Grote hoeveelheden sediment kwamen dan in de benedenlopen
van de rivieren terecht.
Dan overheerst de opvulling (sedimentatie) van puin door een
vlechtende rivier met een wirwar van stroomgeulen.
De brede, diepe overstromingsvlakte werd gedeeltelijk opgevuld met de
middenterras-afzettingen.
Aan de westkant vulde ze het hele Maasdal tot de Peelhoogten op.
Aan de oostkant bleef de dalwand boven de middenterrasafzettingen uitsteken. Die oostelijke dalwand is ook nu nog goed zichtbaar als de
hoge beboste steilrand van het hoogterras langs de Duitse grens.
.
.........................................................................................................................

3. Insnijding (erosie) in de warme periode
..... ( in de tussenijstijd ( 125.000—60.000 j. geleden):
In de middenterrasafzettingen heeft de meanderende Maas zich
ingesneden (een dal gevormd).
De resten van de middenterrasafzettingen werden daarbij tot
middenterras.
Het is een brede strook, vooral die aan de westkant van de Maas.

4. Opvulling (sedimentatie) in de laatste ijstijd
..... (in het Weichselien 60.000—10.000 j. geleden)
Toen is ook dit Maasdal weer opgevuld met sedimenten (afzettingen)
door een vlechtende rivier met een wirwar van stroomgeulen.
In dit geval worden ze laagterrasafzettingen genoemd. Ze liggen als
smalle strookjes aan weerszijden van de Maas.
.
.........................................................................................................................

5. Insnijding (erosie) in de warme periode
..... ( na de laatste ijstijd (laatste 10.000 jaar)
In de laagterrasafzettingen heeft de meanderende Maas zich
ingesneden (een dal gevormd).
De resten van de laagterrasafzettingen werden daarbij tot laagterras.
De Maas zelf is, wat de insnijding betreft nu min of meer tot rust
gekomen.
Zoals gebruikelijk bij rivieren die hun dal vooral in de breedte uitbreiden, meandert zij over de huidige dalbodem, die hier echter nog niet
breed is.
De diverse terrassen, vooral het laagterras en het middenterras,
fungeren als zogenaamde 'hoge oevers' zodat de Limburgse Maas op
de meeste plaatsen geen dijken nodig heeft.
Bij hoge rivierstanden loopt alleen de huidige dalbodem onder water.

B. Rivierduinen:
• Aan de oostkant van het Maasdal is een rivierduingordel van Gennep
..tot Venlo. Hier komen grote, meer dan 10 m hoge, paraboolvormige
..rivierduinen voor.  Dit zijn U-vormige duinen die met de opening van
..de wind af liggen. 
• Deze Maasduinen zijn ontstaan aan het einde van de laatste koude
..periode (11.500 - 12.000 jaar geleden).
..Uit de kale rivierbedding van de vlechtende Maas kon veel zand
..opwaaien.
..Omdat het middenterras tijdens die periode niet volledig vegetatieloos
..was, kon een flink deel van dat zand door de (beperkt aanwezige)
..begroeiing worden ingevangen.

• Het Quin. In dit heidelandschap liggen een aantal vennen omgeven door parabool-
.. duinen. Bovenop één van deze hoge duinen heb je een prachtig uitzicht.

Maasheggengebied ( Cuijk - Maashees ):

In de recente overstromingsvlakte van de Maas is ten noorden van Vierlingsbeek het Maasheggenlandschap redelijk bewaard gebleven.
Je vindt daar kleine, min of meer rechthoekige percelen van elkaar gescheiden door doornheggen.
De meidoornstruiken worden half doorgezaagd en naar de zijkant
geleid, zodat de struiken in elkaar groeien. Daar waar gezaagd is,
groeien weer nieuwe takken zodat er een hele dichte heg ontstaat.
Doordat de heggen zo dicht in elkaar gevlochten zijn, vormen ze een ondoordringbare afscheiding. Ze dienen als veekering.

• De heggen bestaan uit doornstruweel.
... Met name de Eenstijlige meidoorn (Crataegus laevigata). Deze heeft
... als voordeel dat ze geen wortelopslag kent en dus niet het grasland
... binnengroeit. Daarnaast ook Sleedoorn ( Prunus spinosa).
... Zoals hun namen al aangeven, hebben zij allebei dorens.
• Te midden van deze doornstruiken nemen ook ongedoornde heesters
... hun kans waar. Denk aan Rode kornoelje , Gewone vlier en
... Gelderse roos.
• Tussen al deze struiken slingeren lianen als Haagwinde en Heggerank.
• Ook de Braam ( gestekelde halfstruik) werkt zich hier wel 5 meter
... omhoog.
• Hier en daar staat er een boom tussen. Bijv. Gewone es, Schietwilg,
... Katwilg en Zomereik.
• Door het gebruik van prikkeldraad als veekering, kwam in het verleden
... het doornstruweel steeds meer in de knel. Het werd elders in
... Nederland op grote schaal gerooid.

• Een stukje van het Maasheggengebied ten noorden van Vierlingsbeek.

• Een luchtfoto van een gedeelte van het Maasheggengebied met haar lappendeken
.. van kleine, min of meer rechthoekige perceeltjes gescheiden door heggen.

Boschhuizerbergen:

Boshuizerbergen is een restant van het vroegere heidelandschap.
Op de zandgronden kwamen na de laatste ijstijd zandverstuivingen en
droge heiden voor, waarin de Jeneverbes lange tijd een algemene
verschijning was.
De droge schrale grond kon niet worden gebruikt als akker , alleen voor schapen viel er nog iets te halen. De schapen mijden echter de Jenever-
bes, vanwege de stekende naalden. Zo kon die langzamerhand de
overhand krijgen en houden.

Door overbegrazing van de heide verdween plaatselijk de begroeiing.
Hierdoor ontstond een stuifzandgebied met flinke hoogteverschillen
door uitgestoven laagtes en opgestoven zandduinen.
Deze duinen zijn nog in het landschap herkenbaar maar zijn tegen-
woordig deels begroeid.
Omdat het stuivende zand hinderlijk was voor de omgeving en er grote
vraag was naar stuthout in de Limburgse mijnen werden grote delen
van het gebied ingeplant met Grove dennen.

Eind 1920 werden plannen ontwikkeld om Boschhuizerbergen helemaal
te ontginnen. Het natuurgebied met de inmiddels zeldzaam geworden Jeneverbessenstruwelen dreigde te verdwijnen. Dit gegeven vormde aanleiding om de Stichting het Limburgs Landschap op te richten.

Zie verder :
• www.knnv.nl/sites/www.knnv.nl/files/boschhuizerbergen_web.pdf

• www.nrc.nl/nieuws/2011/11/29/bodemverzuring-leidt-tot-vergrijzing

• Jeneverbesstruweel in de Boschhuizerbergen.
..........Vooraan zie je hoge, zuilvormige struiken, daarachter laagblijvende.
.. Die laatste hebben soms wijd uitstaande, half-liggende zijtakken.
• Jeneverbes werd door grazers gemeden. Zodoende kon deze de overhand krijgen
.. en houden als er genoeg grazers bleven rondlopen om de kiemplanten van
... loofhoutgewassen op te vreten.

Oude Maasmeanders:

Een meander is een min of meer regelmatige bocht van een natuurlijke waterloop (beek of rivier).
In de buitenbocht vindt erosie plaats (spoelt grond weg) en ontstaat
daardoor een rivierklif.
In de daaropvolgende rustige binnenbocht vindt sedimentatie (= afzetting) plaats en ontstaat daardoor een rivierstrand.
(Dus bij een meanderende rivier hebben de opeenvolgende bochten invloed op elkaar.
Een buitenbocht erodeert almaar verder, en het sediment belandt deels in de
volgende binnenbocht, die zich daardoor verder naar binnen verlegt.
Zo krijg je van die mooie golven.)

Het Schuitwater (krt 26) en het Kaldenbroek (krt 27) zijn voorbeelden
van oude Maasmeanders. Het zijn prachtige stukjes natuur.
Het Schuitwater is na de verlanding gedeeltelijk uitgeveend.
Het Kaldenbroek blijkbaar niet, want daar zie je vochtige graslanden, broekbossen en aangeplante populierplantages.
( Als je de topografische kaarten in je wandelgids goed bestudeert, vind
je er veel meer. Een voorbeeld ter illustratie: op krt 25 zie je een aantal langgerekte meertjes. Dit zijn de uitgebaggerde gedeelten van
dergelijke oude Maasmeanders.)

De oude Maasmeanders zijn in een ver verleden ontstaan toen de mens
de rivier nog niet vastlegde.
Het Maaswater schuurde daarom in de loop der eeuwen wel eens een
nieuwe bedding uit.
Hierdoor veranderde de oude bedding die door de rivier verlaten was in
een langgerekt meer. Zo'n meer is vrij ondiep en rijk aan voedings-
stoffen.
Al snel groeiden er allerlei waterplanten en zette het proces van
verlanding in. Het open water veranderde in moeras en het moeras in
moerasbos.
Het plantenmateriaal van dode planten dat eeuwenlang in het water verdween, werd de bodem waarin nieuwe planten wortelden.
Tevens kwam er geleidelijk veengroei opgang.
op deze wijze ontstonden veengebiedjes op de zandige Maasterrassen.
Vanaf de 18de eeuw baggerden turfgravers het veen uit de geulen om
dit te gebruiken als brandstof. Zo ontstonden de langgerekte water-
plassen.

• In de binnenbocht van de oude Maasmeander (Broekhuizer Schuitwater) heb je
.. je een moerasbos ( elzenbroekbos).
• Men heeft daar enkele houten vlonderpaden aangelegd, zodat je geen natte voeten krijgt.

9. Venlo—Swalmen. .... 23 km.. .
........- Wandeling langs grens: interessant, maar niet mooi; .........
... ....- Swalmdal: zéér mooi.....

- We lopen vanuit Venlo over de beboste Jammerdaalsche Heide,
.. langs het voormalige trappistenklooster Ulingsheide naar de
... kleigroeves. Je bent hier op het hoogterras (± 50 m boven NAP).
- Vervolgens loop je kilometers over dit hoogterras, gedeeltelijk vlak
... langs de steilrand (terrasrand) die de overgang vormt naar het
... middenterras.
.. Deze steilrand vormt hier tevens de grens met Duitsland.
.. Ze is meer dan 20 m hoog.
.. De vele duizenden jaren erosie hebben er hele happen uitgehaald en
... op die plaats bleef er slechts een heuvelachtig terrein over.
.. Een gaaf stuk zie je nog wel op krt 31 bij punt 4. Daar loopt de
... wandelroute. bovenop de rand van het hoogterras en kijk je
... westwaarts door de beboste. steilrand naar beneden naar het
... middenterras.
- We lopen om een ravijntje heen en dalen af naar de voet van de
... steilrand .(Je komt dus nu ongeveer 20 m lager op het middenterras
...en bent nu in.Nederland ).
- Bij Meerlebroek is een natuurgebied in ontwikkeling. Er zijn daar
.. uitgegraven waterplassen die zich gevuld hebben met kwelwater uit
... de. heuvels van het hoogterras.
- De vele kilometers boswegen langs de grens konden me niet bekoren.
- Tot slot voert het Pieterpad door het zéér mooie Swalmdal en
...daarmee ben je in Midden-Limburg aangekomen.
...Dit dal heeft een snelstromende, meanderende beek.
.. De wandeling over het paadje langs die beek is verrukkelijk. Hier is
.. alles prachtig, niet alleen de meanderende beek, ook het parkachtig
... bos en de.kleine graslandjes.

1. De huidige dalbodem (= het beekdal) is uitgeschuurd in het
.... middenterras.
2. Het laagterras langs de Swalm is, evenals dat van de Maas tussen
.... Venlo en Roermond, gering in breedte. We vinden het als een smalle
.... terrasstrook direct langs het huidige Swalmdal, enkele meters boven
... de dalbodem en enkele meters onder het dominante middenterras.
.... Het laagterras is gewoonlijk in gebruik als weiland of broekbos.
.... Dicht bij de berbouwde kom van Swalmen zijn er wat tuintjes op
.... aangelegd.
3. Het uitgestrekte middenterras is overwegend akkerland.
4. Het beboste hoogterras rijst daar ongeveer 30 m bovenuit.

• Je loopt kilometers langs de grens met Duitsland.
• Hier valt de grens samen met de steilrand ( terrasrand ) van het hoogterras.

Landschapsinformatie:

Rand van Nederland:
• Voorbij Venlo stijgt het Pieterpad naar het hoogterras, met grind-,
...zand- en kleilagen die 2 miljoen jaar geleden zijn afgezet door de Rijn.
• Hier liggen diverse (oude) groeves die klei lever(d)en voor de Tegelse
....dakpanindustrie.
• Het Pieterpad blijft lange tijd over het hoogterras lopen, voor een
...deel bovenlangs de steilrand (terrasrand) die de overgang vormt naar
...het middenterras.
• Deze steilrand vormt hier tevens de grens met Duitsland.
• Aan Duitse zijde ligt een vrij groot bos, het Brachterwald, dat tot
...midden jaren 1990 in militair gebruik was.
• Aan Nederlandse zijde (onderaan de steilrand ) bevinden zich
...kwelzones met een hoge natuurwaarde. Regenwater dat op het
...zandrijke hoogterras in de grond zakt, wordt door ondoorlatende
...kleilagen tegengehouden.
...Langs de steilrand treedt het als zuiver kwelwater naar buiten.
• Tussen Mook en Swalmen loopt de Nederlands-Duitse grens op
...ongeveer vijf km ( één kanonschot ) parallel aan de Maas.
...Toen Napoleon in 1815 was verslagen werd Europa opnieuw verdeeld.
...Frankrijk en Engeland wilde niet dat Pruisen nog invloed op de Maas
...had.
...Die invloed werd in die dagen voornamelijk bepaald door de draag-
...wijdte van het geschut.
...Daarom werd de grens op één kanonschot afstand (ongeveer 5 km)
...naar het oosten verplaatst.
• Toevallig viel de reikwijdte van het toenmalige geschut ongeveer
...samen met de breedte van het oostelijke Maasdal. De staatsgrens
...valt sindsdien min of meer samen met de steilrand (terrasrand) van ..
..het hoogterras.

De Swalm, een snelstromende, kronkelende beek:

• Een kronkel is een bocht in een natuurlijke waterloop (beek of rivier).
• Een serie kronkels ontstaan doordat stromend water in een beek, bij
.. aanwezigheid van een hindernis niet meer rechtdoor stroomt.
.. Waar in een door oevers begrensde rechte beekloop aan één zijde ..
.. een hindernis ontstaat, bijv. door een in de bedding gevallen boom of
.. door een toevallige plaatselijke ophoping van grind, zal het water daar
.. tegenaan 'botsen', een richtingsverandering ondergaan en schuin op
.. de tegenover-liggende oever toestromen. Daar spoelt de stroming
.. grond weg. Er treedt erosie op. De oever wordt enigszins uitgehold.
.. We noemen deze oever de steile oever.
.. Vervolgens komt de tegen deze oever 'teruggekaatste' waterstroom
.. nu weer schuin tegen de andere oever, waar eveneens erosie gaat
.. optreden, enz.
.. Op deze wijze ontstaat langs een oorspronkelijk rechte beekloop een
.. serie oeveruithollingen, die afwisselend aan de ene en de andere
.. zijde liggen.
• Tegelijk met deze oevererosie treedt langs de overkant, waar de ..
.. stroomsnelheden juist verminderd zijn, sedimentatie (afzetting) op.
.. Daar wordt zand en grind afgezet).
• Na een tijd krijgen we dus:
...buitenbochten die diep zijn en waar steile hellingen zijn uitgeschuurd,
...terwijl de tegenoverliggende binnenbochten ondiep zijn en
...flauwe oevers bezitten, waar grond word afgezet.

• Schematische kaartjes met opeenvolgende ontwikkelingsstadia van een serie
.. beekkronkels onder invloed van een hindernis aan één zijde in de bedding.


• De Swalm, een snelstromende en kronkelende beek.

10. Swalmen — Montfort .... 21 km .... Mooi

- Deze etappe heeft weer veel moois te bieden.
- We lopen hier over het middenterras op ongeveer 25 m boven
...zeeniveau.
...( De Duitse grens ligt maar enkele honderden meters ten oosten van
.. krt 35.in je wandelgids. .Ook hier valt de grens weer vrijwel samen
...met de  steilrand naar het.hoogterras, waar zich aan de Duitse zijde
...het  Elmpter Wald uitstrekt, met .hoogten tot ruim 60 meter. )
- Meteen ten zuiden van Swalmen ligt Kasteel Hillenraedt met parkbos.
.. (Dit kasteel is gelegen aan een oude Maasmeander, die de slotgracht
... van water voorziet).
- Gevolgd door het kerkdorp Boukoul en de kasteelboerderij Zuidewijk
... Spick.
...Ook deze laatste vult de slotgracht met water van een oude Maas-
... meander.
- We sluiten af met het Spickerbroek, een broekbos in weer zo'n
...oude Maasmeander.
.. ( Hier bij Boukoul op kaart 35 zijn duidelijk 2 oude Maasmeanders
... te zien:
.. In de ene stroomt tegenwoordig de Eppenbeek die de slotgracht
.. van Kasteel Hillenraedt vult.
.. In de andere ligt het Spickerbroek en het Vlinkenbroek..
- Ten oosten van Roermond op kaart 36 volgt nog een veel langere
.. oude Maasmeander. Tegenwoordig ligt daarin de Maasnielderbeek.
- Het tweede deel van deze etappe komen we door het brede Roerdal,
.. met daarin het sterk meanderende riviertje de Roer.
...Aan weerszijden op de terrassen de dorpjes Melick en
...Sint Odiliënberg.
.. De brede dalbodem is vrij van bebouwing. Hij is vlak en maakt met
... z'n weiden en populieren een vochtiggroene indruk.
- Tot slot via een bosgebied op een stuifduingordel naar Montfort.
- De etappe als geheel waardeer ik als mooi.
Hoofdstuk11
11. Montfort — Sittard .... 24 km .... .Mooi

- Deze etappe is eigenlijk te lang als dagetappe.
... Men zou eens moeten overleggen met de grondeigenaren om hier en
... daar te grote lussen af te snijden. Enkele voorbeelden:
......• Op krt 39 bij punt 3 kun je met alleen een plank over de sloot
........ de route al ± 700 m inkorten.
......• Op krt 41 bij punt 2 kom je aan bij de grens. Als je dan rechtdoor
........ loopt over het hooilandje zuidwaarts wordt de route ± 600 m
.. ... korter.
- In dit gebied zijn een aantal ontgonnen moerassen, waar verrassend
.. weinig gebouwen staan. Zie bijvoorbeeld op krt 39 zowel Groot Broek
... als Het Leen, en op krt 41 IJzerenbos.
- We volgen lange tijd een beek, de Nelisgraaf.
.. Deze is opnieuw ingericht. Ze is breder met een slingerende loop,
.. heeft flauwere oevers en geen stuwen meer. Dit laatste is een
.. probleem. De beek is zo diep dat het omliggende land ook nu nog
.. verdroogt.
.. Men zou in deze beek op een aantal plaatsen een keiendrempel
...moeten maken om zo de waterstand omhoog te brengen.
- Na een stukje Duitsland wandel je langs de Rode Beek en de Geleen-
... beek naar Sittard met haar prachtige historische binnenstad.
- We zijn dan in Zuid-Limburg aangekomen.
...(Zuid-Limburg = alles ten zuiden van de zgn. 'flessenhals' waar
... Nederland..het smalst is)
- De etappe als geheel waardeer ik als mooi.

• Het laatste stuk van deze dagetappe lopen we langs de grens en zelfs een half uur
.. over Duits grondgebied.

Landschapsinformatie:

Roerdalslenk:
De ondergrond vormt geen aaneengesloten blok. Er komen een aantal,
min of meer parallel lopende breuken in voor, die in het algemeen
noordwest-zuidoostrichting lopen.
Zij verdelen de ondergrond in een aantal schollen (blokken), die ten
opzichte van elkaar in beweging zijn.
Sommige schollen zijn relatief gedaald (slenken),
andere zijn relatief gerezen (horsten).• Diagram van de ondergrond van een gebied dat door een stelsel van evenwijdige
.. breuken in smalle schollen (blokken) wordt verdeeld.
• Er zijn 2 soorten schollen: relatief gedaalde (= slenken) en relatief gerezen
... (= horsten).
• Daardoor kunnen aan weerszijden van een breuk lagen uit eenzelfde periode op
.. verschillende diepten voorkomen.

• Terrasafzettingen, breuken en schollen in Zuidoost-Nederland.
...( De bedekking met dekzand en stuifzand is weggelaten.)

Bovenstaande kaart geeft een beeld van de (aard)schollen in Zuidoost-Nederland.
De bewegingen van al deze schollen zijn al miljoenen jaren bezig, maar
ze verlopen zeer langzaam. Tegenwoordig geldt voor de Roerdalslenk
- 2 cm per eeuw en voor de Peelhorst: + 3 cm per eeuw.

1. Als we vanaf de Belgische grens langs de Maas noordwaarts gaan, doorkruisen we van Eijsden tot Sittard eerst het opheffingsgebied
waarvan Zuid-Limburg deel uitmaakt.
Het wordt aan de noordkant begrensd door de Feldbissbreuk.
Ze is herkenbaar als een hoge rand in het landschap.
Ze valt samen met de noordrand van het Zuidlimburgse plateau-
landschap.
Het zal duidelijk zijn waarom de kruising van de Maas met deze
breukrand zo vaak als top van de puinkegel heeft gefungeerd. Dit was
immers vele malen het punt waar de Maas uit een hoog achterland in
een relatief laag en vlak voorland terechtkwam.
( Als je op de de A2 tussen Eindhoven en Maastricht rijdt, let dan op bij
de afslag Born/Sittard. Ten noorden daarvan is het landschap plat (Roerdalslenk), ten zuiden van deze afslag is het landschap heuvelig.)

2. De Roerdalslenk is een schol (blok) tussen Swalmen en Sittard die
langs evenwijdige breuken is gedaald ten opzichte van de aan weers-
kanten liggende schollen (- 2 cm per eeuw).
De bewegingen worden echter zelden gevoeld. Een schok als die in
1992 is een hoge uitzondering.
Dit speelt zich allemaal diep in de aardkorst af, in het landschap is de
breuk nauwelijks zichtbaar.
In deze Roerdalslenk kon de Maas haar dal zijdelings uitbreiden
(breedte-erosie). Hier heb je dus een breed dal ( brede dalbodem).
In deze slenk liggen ook de dikste zand- en grind paketten (het was een
typisch accumulatiegebied) voor de Maas. De talrijke grote grindgaten
tussen Maasbracht en Swalmen getuigen daarvan.
Het is niet toevallig, dat in deze slenk ook het stroomdal van de Roer
gelegen is, die evenals de slenk een zuidoost-noordwest gerichtheid
vertoont.

3. De Peelhorst is een schol (blok) tussen Tegelen en Swalmen die
langs evenwijdige breuken ten opzichte van zijn omgeving relatief is
gerezen.
De Maas vond hier een langzaam omhoogkomende barrière op haar
weg (+ 3 cm per eeuw).
De Maas heeft die opheffing al insnijdend kunnen bijhouden.
Wel is het dal (de dalbodem) in de Peelhorst (tussen Tegelen en
Swalmen ) veel smaller dan de dalbodem in de Roerdalslenk
(Swalmen - Sittard).
In de Peelhorst had de Maas haar energie nodig voor de diepte-erosie,
(terwijl ze in de Roerdalslenk breedte-erosie had (d.w.z. dat ze haar
dalbodem zijdelings uitbreidde).

4. De Venloslenk: ten noorden van tegelen.

• Sint Odiliënberg , gelegen aan een bocht van het riviertje de Roer.
• Op dit riviertje wordt veel gekanood. Bij de kerk heb je een mooie uitstapplek met
.. gras.


• De in Romaanse bouwstijl opgetrokken basiliek ligt op een terraskaap.
.. Daardoor zie je de basiliek al van verre als je door het Roerdal wandelt.

12. Sittard  — Strabeek..... 22 km..... Zeer mooi

- Sittard is al Zuid-Limburg.
- In Zuid-Limburg hebben we slechts één rivier (de Maas).
.. De rest zijn allemaal.beken (Geleenbeek, Geul, en aantal kleinere) .
- Vanaf de markt in Sittard ga je al meteen langzaam omhoog de
.. Kollenberg . op. Hier is een kruisweg met 7 staties in de vorm van
..wegkapelletjes.
- Vervolgens het.Plateau van Doenrade op.
. ( Dit is het eerste van de drie plateaus die we.in Zuid-Limburg
.. oversteken.
. Straks ten zuiden van de Geleenbeek volgt nog het .Centraal Plateau
..en morgen ten zuiden van de Geul het Plateau van Margraten.)
- Via het gehucht Windraak lopen we naar Puth en verder naar
..Spaubeek.
- Puth ligt op het plateau op zo’n 100 m boven zeeniveau. Het is
.. genoemd naar de twee diepe waterputten.
- Met een wijde boog omlaag naar Kasteel Terborgh aan de snel-
. stromende Geleenbeek.
- Na de afdaling naar Spaubeek in het Geleenbeekdal zijn we op
.. ± 60 m.
- Opnieuw met een holle weg omhoog. Boven aangekomen, krijgen we
.. een inkijkje in een voormalige grindgroeve. 
. We lopen nu een kilometer over het tweede plateau, het
..Centraal Plateau. Het is een grote, open lichtglooiende vlakte.
- We dalen af naar het schilderachtige Terstraten.
- Door het dalletje van de Platsbeek weer omhoog naar het plateau.
- Dat steken we over en dalen af door het Ravensbosch, een mooi
.. hellingbos met vijvertjes.
- We eindigen deze zeer mooie etappe in Strabeek.

Landschapsinformatie:

Plateaulandschap van Zuid-Limburg:
Zuid-Limburg ligt op de rand van het grote Duits-Belgische
plateaugebied.

• Het is een nog steeds omhoogkomend plateau dat door de Maas en
haar zijbeken in stukken wordt verdeeld.
Het diepst ingesneden heeft zich de Maas (± 90 m ? ).
Ook nog tamelijk diep de twee grootste beken: de Geleenbeek (± 50 m)
en de Geul (± 60 m).
Hierdoor lijkt het alsof het Pieterpad door een heuvellandschap voert.
Dat is het echter niet. Boven op het plateau is het maar heel licht
golvend, een 'bijna-vlakte'.

• Over het grootste deel van dit gebied werd tijdens de laatste ijstijden
door de wind löss afgezet.
Het is een fijne, poederige grondsoort. De lössdeeltjes zijn iets groter
dan kleideeltjes, maar veel kleiner dan zandkorrels. 
De löss is gemakkelijk te herkennen aan haar bruingele kleur en aan
haar homogene, fijne structuur. Wrijf wat löss tussen je duim en wijs-
vinger en het voelt zacht aan als een perzikhuidje.
De löss is niet gelaagd en vormt veelal een meters dik pakket.
Het is net als dekzand een windafzetting.
Tegenwoordig ligt het alleen nog op de plateaus. In de dalen is de löss weggespoeld en wordt de bodem gevormd door beek- en
rivierafzettingen.

• De rode streepjeslijn is de route van het Pieterpad.
• De rivier de Maas en haar grootste zijbeken (Geleenbeek en Geul ) hebben zich
.. in de schiervlakte (= 'bijna-vlakte') diep ingesneden.
• We passeren de volgende drie plateaus:
.. D= Plateau van Doenrade... CP= Centraal Plateau..M= Plateau van Margraten

• Zowel de plateaus als de dalen hebben elk hun typische, eigen
.....landschapskenmerken:
..1. Plateaus : grote, open akkerbouwgebieden op vruchtbare löss.
........- De indeling in percelen kun je alleen waarnemen aan de
.........everschillende gewassen.
........e (Hier ontbreken in het algemeen perceelsscheidingen als
...........egreppels, sloten of houtranden. )
........- Deze grote, open akkerbouwgebieden worden alleen onderbroken
........e door jonge laagstamboomgaarden, die zich .vanuit de dalen over
........e de plateaus verspreiden.
........- Her en der liggen er diepe, verlaten groeven.
..2. De beekdalen : kleinschalig en besloten.
........- Op de dalbodems liggen door heggen omzoomde kleine
..........eweilandjes en soms nog.beweide hoogstamboomgaarden.
........- De steilere hellingen hebben langgerekte hellingbossen.

• De afwisseling van weidse, open plateaus met intieme, besloten
....dalen, maakt wandelen en fietsen hier zeer boeiend.

• Kapel van de Heilige Rosa op de Kollenberg.

• Boven aangekomen op het slechts licht golvende plateau ten zuiden van Sittard.
.. Dit is het eerste plateau dat we zullen oversteken: het Plateau van Doenrade.
• Door de bomen in de verte heeft het hier nog een enigszins besloten karakter.
.. Veelal zijn die bomen op de plateaus afwezig en is het er weids en open.

Holle wegen zijn kenmerkend voor lössgebieden:

Een holle weg is een weg (of pad ) die in een lösshelling is ingesneden.
Doordat er tijdens het ontstaan geen vegetatiedek was, werd de löss-
grond bij regenbuien mee de helling afgenomen.
Hierdoor kwam de weg voortdurend dieper te liggen.

Holle wegen zijn gebonden aan drie omstandigheden:
1. Ze komen alleen voor in lössgebieden.
2. En uitsluitend op hellend terrein.
3. In principe zijn het onverharde veldwegen.
.. ( Dit sluit niet uit dat ze naderhand van een verhard wegdek zijn
.....voorzien. Bij vele holle wegen is dat vandaag het geval.)

Verklaring:
De holle weg is een erosieverschijnsel.
- De onverharde weg werd steeds weer kapot gelopen en gereden.
- Op het hellende terrein voerde water dan het losgeraakte materiaal
...naar beneden (= afspoeling)..Zo ontstond door de eeuwen heen een
...klein erosiedal.met vaak zeer steile wanden.
- Die zeer steile wanden dankt het kleine erosiedal aan de stevige,
...kleverige aard van de löss.

Holle wegen hebben een belangrijke natuurwaarde.
Ze herbergen soms het laatste restje wilde natuur te midden van
uitgestrekte akkers en dienen als verbindingsweg of stapsteen tussen
bosjes en andere stukjes natuur die versnipperd liggen in de
omgeving.
Vele vogels, vlinders, vleermuizen, knaagdieren, vossen en das vinden
in holle wegen voedsel en beschutting. Ze bouwen er hun nesten of
burchten of gebruiken de holle wegen om zich te verplaatsen.

Door hun verzonken ligging heerst in beboste holle wegen een micro-
klimaat. Het is er windluw, schaduwrijk, vochtig, koeler in de zomer en
zachter in de winter dan ‘erbuiten’.

Men vindt er typische schaduwplanten:
allerlei varens, Gele dovenetel, Salomonszegel, Maarts viooltje, enz.
In het vroege voorjaar zijn de met Speenkruid of Bosanemoon
begroeide bermen een streling voor het oog.

In de boom- en struiklaag vind je een veelheid aan inheemse soorten
en Bosrank slingert zich tussen de takken door naar het licht.

• Een holle weg = een weg (of pad ) die in een lösshelling is ingesneden.
• Door de insnijding ontstaan er steile wanden langs de weg.

Limburgse hoeve:

Kenmerkend voor Zuid-Limburg is de zgn. vierkantshoeve
(carréboerderij ) , waarbij het woonhuis en de bedrijfsgebouwen
(deel, stallen en schuren) zijn gegroepeerd rond een binnenplaats.
Ze zijn ontwikkeld uit langgevelboerderijen, met het woon- en
bedrijfsgedeelte onder één dak.
Uit deze oervorm zijn bij uitbreidingen L-vormen en U-vormen ontstaan.
Het carré is het laatste stadium van deze ontwikkeling.
In het gehucht Terstraten zijn alle kenmerkende soorten boerderijen
te zien. Hier staan zowel vakwerkboerderijen als spekhuizen:

Vakwerkboerderijen waren vroeger veel algemener in Zuid-Limburg.
Het waren de boerderijen van de armere, kleinere boeren. Ze bestaan
uit een raamwerk van geteerde balkeen op een fundament van
vuursteen.
Tussen de balken vlocht men wilgentenen en hierop een specie van
stro, koemest en leem. als het maar even kon, werd vakwerk vervangen
door een 'steenhuis'.

Net zo interessant zijn de spekhuizen, een typisch Maaslandse
bouwvorm, waarbij de muren van baksteen zijn, afgewisseld met
horizontale banden, de 'speklagen', van mergel of andere natuursteen.
Een goed voorbeeld is de hoeve Nieuwhuis aan de noordkant van
Terstraten.

•Vakwerkboerderijen


• Hoeve Nieuwhuis is een goed voorbeeld van een Spekhuis.

• Een gedeelte van de herenhoeve 'Bockhof' in Schimmert.
• Links: het woonhuis met een vierkante, vier verdiepingen hoge toren.
• Rechts: de schuur van baksteen en mergel.
• Er zijn hier al een flink aantal laagstamboomgaarden op het plateau.
.. Zie ook je kaartfragment 46 in de wandelgids.

13. Strabeek — St. Pietersberg..... 22 km...... .zeer mooi

- We steken het ongeveer 600 m brede Geuldal over.
- Vervolgens over een steil pad omhoog naar Berg bovenop het
.. Plateau van Margraten. (Dit is het derde plateau dat we passeren).
- Verder via Terblijt naar Bemelen.
- Daarna langs de grotten van de Bemelerberg afdalend naar de
.. stadsrand van Maastricht.
.. ( Desgewenst kun je de bus nemen van de stadsrand van Maastricht
.. naar het Centraal Station. Loop daarvoor, als je enkele honderden
.. meters ten .. oosten van de stadsrand bent, over een veldweg west-
.. waarts (rechtdoor). naar het terrein van Psych Centrum Vijverdal en
.. vervolgens via dat terrein naar de hoofdweg aan de westzijde
.. (Vijverdalseweg). Daar vlakbij is de .Bergerstraat met een bushalte,
.. waar enkele bussen per uur stoppen voor.. een ritje naar het
.. Centraal Station. )
- Een laatste klim de Sint Pietersberg op. Je vindt hier een
.. uitzichtplatform, het eindpunt van het mooie Pieterpad.
- Ook deze laatste etappe waardeer ik met zeer mooi.

Landschapsinformatie:

A. Maastricht:
Er hangt een zuidelijke sfeer in Limburgs hoofdstad.
Een eeuwenoude brug over de Maas biedt toegang tot een al even oud
centrum waar de geschiedenis aan elke gevel valt af te lezen.
Voor een stadswandeling zie:
www.anwb.nl/binaries/content/assets/anwb/pdf/wandelrout....

B. Sint-Pietersberg:
Tussen de Jeker en de Maas verrijst het kalkplateau van de
Sint-Pietersberg.
De hellingen bestaan uit een afwisseling van graslanden, akkers en hellingsbossen, die begroeid zijn met kalkminnende plantensoorten.
De gaten en spelonken zijn een veilige schuil- en overwinteringplaats
voor vogels, zoogdieren en insecten.
Door eeuwenlange mergelontginning is er in dit gebied een indruk-
wekkend ondergronds gangenstelsel ontstaan dat thans een van de belangrijkste overwinteringcentra is geworden voor vleermuizen uit
heel West-Europa.
Natuurmonumenten streeft ernaar de waardevolle kalkgraslanden en heischrale graslanden te herstellen en uit te breiden.
In Nederland is er nog maar 20 ha. kalkgrasland, waarvan ruim 5 ha.
op de Sint-Pietersberg. Er groeien zeldzame planten als kalketrip,
kaardebol en wilde marjolein.
Om de toestand van de kalkgraslanden optimaal te houden graast er
een kudde mergellandschapen.
www.volkskrant.nl/binnenland/sint-pietersberg-wordt …........
Voor een korte wandelroute zie:
www.natuurmonumenten.nl/natuurgebied/sint-pietersbe.....

• Bemelen, kalkgrashellingen en uitgezaagde kalksteenwanden.
• De kalkgrashellingen worden begraasd door Mergellandschapen.
• Toen de dagbouw de groter wordende behoefte aan steenblokken niet kon
.. dekken, werd hier ook nog een ondergronds gangenstelsel aangelegd.
• 's Winters houden daar veel .vleermuizen hun winterslaap.
• De ingang geeft toegang tot dit ondergronds gangenstelsel.

• Sint Pietersberg, kalksteengroeve.

De Geul, een snelstromende, kronkelende beek:

Ten westen van Valkenburg heeft de Geul een brede dalbodem.
Bij Strabeek, waar we met het Pieterpad de dalbodem oversteken,
is ze ongeveer 600 m breed.
Een dalbodem is de strook die bij hoog water onderloopt en waarin
de beek haar bedding verlegt.
(Deze definitie verondersteld dat er geen dijken zijn aangelegd ! )

.... Als een gebied wordt opgeheven, gaan de beken (en rivieren) op de rand ervan
.....sneller stromen, waardoor hun erosiekracht toeneemt.
.....Door vertikale erosie ontstaat een V-dal dat zich stroomopwaarts steeds verder
... het.plateau insnijdt ( 1 ).
..... Als de opheffing van het gebied ophoudt, komt er een eind aan de verdere
... insnijding.
.....Haar verval wordt zo gering, dat ze niet meer in staat is tot vertikale erosie.
.....De erosiebasis is nu bereikt ( 2 ).
.... Daarna maakt de breedte-erosie het V-dal tot een dal met een brede
.... dalbodem ( 3 + 4 ).
.... De beek zelf neemt maar een klein deel van de dalbodem in beslag.
.... De rest wordt bij overstromingen bedekt met zand en klei.
.... Wel verplaatst de beek zich voortdurend over haar eigen dalbodem.
.... Al kronkelend, steeds op andere plaatsen langs de dalwand schurend,
... kan een beek haar dalbodem zeer breed maken. De Geul heeft bijvoorbeeld
... bij Strabeek een. dalbodem van ongeveer 600 m breed.


• In natuurpark"In Gen Dael", ofwel "In het dal",  grazen Galloway-runderen en Konik-paarden.
• De snelstromende beek de Geul kronkelt er vrij over de 600 m brede dalbodem.
. De bomen die in het water vallen, mogen bijven liggen.
• Een aantal dieren profiteren van de erosie en zandafzetting. Denk aan de ijsvogel
. die zijn nest in de beekklifjes graaft, en visjes vangt in rustige delen van de Geul.
• Een beek is op nagenoeg alle plaatsen doorwaadbaar (in tegenstelling tot een
. riviertje dat slechts op enkele plaatsen doorwaadbaar is).
. Hier in het natuurpark ben je al dicht bij haar monding in de Maas, maar toch kun
. je hier de beek nog goed doorwaden.

• Hooggelegen paadje langs de Geul.
• De beek schuurt hier langs de steile, beboste dalhelling. Hierdoor kon men geen
.. pad onder langs de beek aanleggen, maar moest men wat hogerop gaan.
• Langs het 'afgrondje' zijn voor de veiligheid touwen gespannen.

Limburg: land van kastelen, kerken, kloosters, kapellen
en wegkruisen
• Wezenlijk bestanddeel van het Zuidlimburgse landschap
.. vormen het grote aantal kastelen en landgoederen.
.. Ze weerspiegelen het verbrokkelde politieke verleden.
• Vroeger speelde ook religie een belangrijke rol.
.. Vandaar de vele kerken, kloosters, kapellen, wegkruisen
.. en Mariabeeldjes.

Overnachting:
Voor mooi gelegen vakantiehuisjes in de natuur
ga je naar Natuurhuisje.nl

... Deze wandelsite is niet-commercieel, onafhankelijk en gratis.
... Dat is enkel mogelijk door steun van de bezoekers.
...
... Heb je hier goede info gevonden, toon dan je waardering door een
... kleine donatie voor het vele werk.
... .Zo kan de website ook gratis blijven en uitgebouwd worden!

...............................................

....Uiteraard kun je ook doneren door overschrijving op mijn
.. ING-bankrekening:

.. IBAN : NL38 INGB 0003 5057 89
.. BIC : INGBNL2A
.. t.n.v. P. C.M. Smulders.