.
........... ..........
NATUUR .. IN .. NEDERLAND

Wordt komende tijd aan gewerkt

• Ik bespreek hieronder alleen de wandelingen, bootwandelingen
.. (fluisterboot/roeiboot) en excursies.
.. Dus de fietstochten worden alleen vermeld, maar niet besproken.
• De tijdsduur omvat looptijd plus de tijd die je nodig hebt om plant en dier te
.. bekijken.

1. Het hoge zand:

1. Leuvenumse Bos.......146½ km =....3 uur
(Ik vond dit geen mooie wandeling)

2. Meervelderbos/Uddelse Buurtveld .........9 km =... 3½ uur

3. Hulsthorsterzand
.......14.. km =.... .. uur

• Wandelingen in rode cirkels zijn klaar op de website www.natuurinnederland.nl.
.. Die in de witte cirkel moet nog gemaakt worden.

 

 

2. De beekdalen op het lage land:

1. Gelderse Vallei.......145½ km =....2½ uur

2. Winterswijk (Fietstocht).....0 40 km =....5 uur

3. Beekdalen Noordoost-Twente..............13½ km =1 6½ uur

4. Dinkel (Fietstocht).....40 32 km =...66 uur

5. Anlooërdiepje.......149 km =....4½ uur

• Wandelingen in rode cirkels zijn klaar op de website www.natuurinnederland.nl.
.. Die in de witte cirkel moet nog gemaakt worden.

• 2 en 4 zijn fietstochten.

 

 

3. De hoogvenen in het oosten:

1. Bargerveen.....149 km =....5 uur

2. Fochteloërveen........14.. km =.. .. uur

3. Bezoek aan de Peel

• Wandelingen in rode cirkels zijn klaar op de website www.natuurinnederland.nl.
.. Die in de witte cirkel moet nog gemaakt worden.

 

 

4. Het Zuid-Limburgse heuvelland:

1. Heimanswandeling.......1 13 km =...7 uur

2. Savelsbos.......14.. km =.. .. uur

3. Bezoek bronnetjesbossen op de Maashelling

4. Bezoek kalkgrasland op de Wrakelberg

5. Gerendal.......220 km =....8 uur

• Wandelingen in rode cirkels zijn klaar op de website www.natuurinnederland.nl.
.. Die in de witte cirkel moet nog gemaakt worden.

 

 

5. De venen van laag Nederland:

1. Eempolders.......146½ km =....2½ uur

2. Kortenhoefse Plas (fluisterboot/roeiboot). (..... km =.... .. uur

3. Bert Bospad
.......143 km =....2 uur
(Ik vond dit door het vele vliegtuiglawaai geen mooie wandeling)


4. Weerribben (fluisterboot/roeiboot)......14.. km =.... .. uur

• Wandelingen in rode cirkels zijn klaar op de website www.natuurinnederland.nl.
.. Die in de witte cirkel moet nog gemaakt worden.

 

 

6. Rivierenland:

1. Doorwerth.......14.. km =.... .. uur

2. Amerongse Bovenpolder.......14.. km =.... .. uur

3. .........141440 .. km =...... uur

4. Cortenoever
.......141½ km =...2 uur

5. Millingerwaard.......1410½ km =....5 uur

6. Hank (kanotocht).......14.. km =.... .. uur

• Wandelingen in rode cirkels zijn klaar op de website www.natuurinnederland.nl.
.. Die in de witte cirkel moet nog gemaakt worden.

 

 

7. Het zeekleilandschap:

1. .........141440 .. km =...... uur

2. .........141440 .. km =...... uur

3. Bezoek aan het Oldambt

4. Nisse.......147½ km =....5 uur

• Wandelingen in rode cirkels zijn klaar op de website www.natuurinnederland.nl.
.. Die in de witte cirkel moet nog gemaakt worden.

 

 

8. De nieuwe polders:

1. .........141440 .. km =...... uur

2. .........141440 .. km =...... uur

3. Kuinderbos
.......143 km =....2 uur
(Klein maar fijn)

4. Oostvaardersplassen ( Excursie ) ....14... km =.... .. uur

• Wandelingen in rode cirkels zijn klaar op de website www.natuurinnederland.nl.
.. Die in de witte cirkel moet nog gemaakt worden.

 

 

9. De kust: duinen , kwelders , wadden:

1. Schiermonnikoog (strand/duinen).....14.. km =.... .. uur

2. Kennemerduinen.......14.. km =.... .. uur

3. Meijendel
.......149 km =....2½ - 5 uur
(Geen mooi wandelgebied vergeleken met
NP Zuid-Kennemerland)

4. Schouwen.......14.. km =.... .. uur

5. Schiermonnikoog (wad/kwelders)....14.. km =.... .. uur

6. Zuid-Texel.......1414 km =....3½ - 5 uur

• Wandelingen in rode cirkels zijn klaar op de website www.natuurinnederland.nl.
.. Die in de witte cirkel moet nog gemaakt worden.

 

Natuur in Nederland:
Frank Berendse neemt je mee langs de voornaamste tien Nederlandse
landschappen. Van zeeklei tot heuvelland en van hoogveen tot stad.
Naast de natuurkrachten die het landschap hebben gevormd,
beschrijft hij ook de wilde planten en dieren en hun onderlinge samenhang.


Om twee redenen vind ik dit een must voor je wandelbieb:
1. Het boek met zijn introductie van 10 Nederlandse landschappen:
De teksten in dit boek zullen echter niet voor iedereen goed leesbaar zijn met
zo nu en dan opsommingen van planten en dieren.
Ik vermoed dat ze op KNNV-niveau in zitten.
Hij had er eigenlijk ook wel wat meer aanschouwingsmateriaal bij mogen doen.
( Als je bijv. over het wantij praat in de waddenzee op blz. 230,
laat dat dan zien met een kaartje).
Het zou moeten herschreven in de sfeer van het boek
Bargerveen, grenzeloos groeiend (zie bij de wandeling Bargerveen)
Dat leest veel beter.
2. Het belangrijkste is de website www.natuurinnederland.nl.
met haar routebeschrijvingen (inclusief kaarten).
Mooier kun je het als wandelaar niet voorgeschoteld krijgen.
Vroeger kon je bijvoorbeeld nauwelijks wandelen in onze hoogveengebieden,
maar met deze website heb je bijv. een prachtige route door het Bargerveen.

Liever geen 'wilde doorsteken' maken :
Je kunt wel mooie routes maken op papier, maar je moet niet te ver voor de
wandeltroepen uitlopen. Kunnen de wandelaars daarmee wel uit de voeten
in het terrein.
Opnieuw als voorbeeld Bargerveen. Bij punt 4 was daar geen goede tekst en
geen duidelijk pad in het terrein aanwezig. Een wilde doorsteek maken
zal veel wandelaars afschrikken.
Hier moet de route verduidelijkt worden, zowel in de tekst als in het terrein.

De stand van de natuur in Nederland:
Als ik het goed begrepen heb, vindt Frank het glas halfvol. Ik niet !

Op 5 december 2019 stond er een mooi informatief artikel in de Volkskrant:
'De stand van de natuur in Nederland: bijna alle seinen staan op rood'.
Hier verderop heb ik het daarom afgedrukt.

Nog duidelijker zijn de woorden van Johan Vollenbroek in een artikel in
dagblad Trouw op 22 december 2019:
“In de jaren negentig waren we nog een gidsland op het gebied van
milieubeleid, kwaliteit van lucht en water en van schone energie.
Sindsdien kachelt het achteruit. De ammoniakemissie in Nederland is de
hoogste van Europa. We hebben de hoogste veedichtheid van Europa en
we zijn kampioen biodiversiteitsverlies. Onze luchtkwaliteit is slecht, en
dat zorgt voor astma en vroegtijdige sterfte.”
en:
" Ik vind het jammer dat Nederland zo verloedert.
De slechte staat van de natuur gaat mij aan het hart.
Ik wil niet dat we over twintig jaar in een land wonen met natuur die
alleen maar bestaat uit bramen en brandnetels, die zo verarmd is dat
er nauwelijks insecten en vogels leven".

 

 

Boek:

 

Natuur in Nederland,
Frank Berendse,
Vijfde druk 2019.

.


Te bestellen bij:
Reisboekwinkel de Zwerver ( webshop voor reisgidsen en landkaarten) 

.

 

De stand van de natuur in Nederland:
bijna alle seinen staan op
rood.

Mooi artikel in dagblad de Volkskrant, 5 december 2019:
door Mac van Dinther.

Het gaat slecht met de natuur in Nederland.
De belangrijkste oorzaak: de agrarische sector met zijn intensieve
grondgebruik en hoge stikstofuitstoot.
Wat is er aan de hand? 

In het debat over de stikstofcrisis ligt ook de natuur in vuurlinie.
Hebben we daar niet te veel van? Kan het niet wat minder?, zeggen boeren hardop.
En zo slecht gaat het toch niet met de Nederlandse natuur? De Otter gedijt,
de Bever, ooit bijna uitgestorven, is op sommige plekken bijna een plaag geworden.
Zelfs de Wolf is terug. Waar maken we ons zorgen over?

Nederland staat op een keerpunt

Het is niet louter kommer en kwel, beaamt Han Olff, hoogleraar ecologie aan
Rijksuniversiteit Groningen (RUG):
- met de bossen gaat het redelijk tot goed.
- vooral langs de rivieren is de natuur de laatste jaren sterk verbeterd.
.. ‘ Daar kunnen we trots op zijn.’

Maar in de rest van het land staan alle seinen op rood, benadrukt Olff:
- in heide, duinen en stuifzanden is de afname van soorten dramatisch,
- in het agrarisch gebied is sprake van regelrechte kaalslag,
- het aantal broedvogels in stedelijk gebied is gekelderd,
- het bodemleven in de Noordzee daalt schrikbarend.

Naar de belangrijkste oorzaak hoeven we volgens Olff niet lang te zoeken:
dat is vooral de agrarische sector met zijn intensieve grondgebruik.
De Nederlandse landbouw is wereldkampioen productie: niemand haalt zoveel
opbrengst uit de grond als onze boeren. De hoeveelheid geproduceerde melk
per hectare grasland is nergens zo hoog als in Nederland.

De natuur betaalt daarvoor de prijs, zegt Olff.
- door de stikstofuitstoot groeien voedselarme natuurgebieden als heide en
. stuifzanden dicht,
- natte natuur verdroogt omdat de waterstand voor de landbouw laag wordt
. gehouden,
- chemische bestrijdingsmiddelen vergiftigen de leefomgeving.

En waarvoor?, zegt Olff. ‘Niet voor onszelf.’ Driekwart van de landbouwproductie
gaat naar het buitenland: Nederland is de tweede grootste exporteur van
landbouwproducten in de wereld.
Het is de vraag of de boeren daar zelf beter van worden, benadrukt Olff.

De productie van melkveehouderijen is de afgelopen jaren aanzienlijk verhoogd,
laat Olff zien. ‘Tegelijkertijd is het gemiddelde inkomen van veehouders
nagenoeg gelijk gebleven.’ Boeren zitten in een race naar de bodem.
Degenen die daarvan profiteren zijn grote agro-industriële bedrijven als
Unilever, Avebe, FrieslandCampina en Van Drie. ‘Die hoor je niet in dit debat.’

Volgens Olff staat Nederland op een keerpunt. ‘De stikstofcrisis is net zo goed
een probleem voor de boeren als voor de natuur. Nu verliezen beide partijen.
We moeten een model vinden waarbij de boeren minder produceren tegen
hogere marges, met minder intensief landgebruik.
Alleen zo kunnen we de vernietiging van het landschap tegenhouden.’

 

 

De staat van de natuur in 6 leefgebieden:
.

Met de bossen gaat het redelijk tot goed.

Door dood hout leven de bosbewoners op

Typische bosvogels, zoals Winterkoning, Merel, Roodborst, Mees en
Vink nemen de laatste tien jaar toe.
Zoogdieren als Dassen, Boommarters en de Wolf zijn bezig met een
opmars.

De vooruitgang is te danken aan een omslag in het bosbeheer eind vorige eeuw.
Sindsdien ligt de nadruk minder op houtproductie en meer op natuur-
beheer.
In bossen blijft ook weer dood hout liggen, een belangrijke bron van biodiversiteit.

Onze bossen worden ouder en hoger.
Dat leidt tot een verschuiving in vogelpopulaties, zegt Frank Berendse,
emeritus hoogleraar natuurbeheer en plantenecologie.
Holbewoners als Grote bonte specht, Boomklevers en Boomkruipers
doen het goed in oude bomen.
Vogeltjes die nestelen in struikgewas hebben het juist lastiger.
‘Vroeger zag je in lage aanplant volop nesten van Kneuen en
Geelgorzen. Die zijn er veel minder.’

Bossen worden ook gevarieerder.
Eenvormig naaldbos wordt omgevormd tot gemengd loofbos.
Hazel-, woel- en vleermuizen profiteren daarvan.
Alleen de Eekhoorn heeft het moeilijk.

Er is wel een kanttekening te maken, zegt Henk Siepel, hoogleraar Dierecologie aan de Radboud universiteit Nijmegen.
De bossen op rijkere gronden doen het beter, die op arme zandgronden
juist niet.‘ In oude eikenbossen, zoals het Deelerwoud, staan veel
bomen om omvallen.’ Oorzaak is de verzuring van de bodem door de
uitstoot van stikstof.

 

 

Zoet water: kwaliteit natuur sterk verbeterd

Otters, Bevers en Snoeken zijn de sterren

Dit is hét succesverhaal van het Nederlandse natuurbeleid.
De kwaliteit van de natuur in en langs rivieren, plassen en sloten is
sterk verbeterd.
- vooral libellen en vissen die van schoon water houden zoals
. Stekelbaars, Snoek en Zeelt hebben daar baat bij,
- Otters en Bevers zijn terug,
- langs de oevers nestelen weer Purperreigers, Rietzangers en
. Kleine karekieten.

Daarmee plukken we de vruchten van beleid dat eind vorige eeuw is
ingezet, zegt Olff. Daar was wel een catastrofe voor nodig.
In 1986 kwamen bij een brand in het Zwitserse chemiebedrijf Sandoz
twintig ton schadelijke chemicaliën in de Rijn terecht; dode vissen
dreven op de rivier.

Daarna zijn internationaal afspraken gemaakt om de waterkwaliteit te verbeteren. In Nederland kwam beleid op gang om bescherming tegen
hoog water te combineren met natuurbeheer.
Rivieren krijgen weer ruimte, natuurlijke oevers dienen als paaigronden
en schuilgronden voor vissen en libellen.

Het herstel is overal zichtbaar, beaamt Berendse.
‘In het Markermeer groeien tegenwoordig weer fonteinkruiden en
kranswieren.
Op het Veluwemeer zie ik weer Krooneenden.’
Jaren geleden kon je op veel plaatsen niet zwemmen, vertelt Berendse.
Het water was te vies. ‘Misschien was er daarom wel een groter
draagvlak voor verandering.
De gevolgen van de stikstofcrisis zijn minder zichtbaar.’

 

 

Met open natuurgebieden ( heide, duinen, stuifzanden)
gaat het ronduit slecht.

De Duinpieper is weg, insecten verdwijnen.

Hier doet de stikstofcrisis zich het hardst gelden, zegt Berendse.
Dit zijn van nature voedselarme gebieden; stikstof werkt hier juist als groeibevorderende kunstmest.

Als gevolg daarvan groeien heide en duinen dicht met grassen en struiken. Vogels die het moeten hebben van open landschap zoals Tapuit en Wulp hebben daar moeite mee. Korhoen en Klapekster zijn vrijwel verdwenen. Vlinders gaan sterk achteruit.

Toegenomen recreatiedruk en loslopende honden spelen volgens
Berendse in sommige gebieden zoals de duinen en op de Veluwe ook
een rol. Daarvan hebben vooral bodembroedende vogels last, zoals de Duinpieper. Die is helemaal verdwenen uit Nederland.

Een paar soorten onttrekken zich aan de achteruitgang. Het aantal Nachtzwaluwen op de heide is juist toegenomen.
De Zandhagedis en de Adder hebben schijnbaar weinig last van de
vergrassing.

Met intensief beheer – afplaggen, begrazen, kappen – proberen natuurorganisaties gebieden open te houden.
Maar met afplaggen worden behalve stikstof ook andere voedingsstoffen
in de grond afgevoerd, zoals fosfor, calcium en magnesium.

Dat is weer slecht voor insecten en vogels, zegt Berendse.
‘Veel mezen hebben tegenwoordig te weinig kalk voor hun botten.
’Uiteindelijk is er maar één oplossing, meent de Nijmeegse hoogleraar
Siepel. ‘De stikstofdepositie moet omlaag. Anders blijft het dweilen
met de kraan open.’

 

 

Regelrechte kaalslag in het agrarisch gebied

De verwoestende landbouw

De landbouw is de grootste grondgebruiker van Nederland: meer dan de
helft van alle grond is in agrarisch gebruik (15 procent is bos en natuur). Daarmee bepalen boeren in grote mate hoe ons landschap eruit ziet.

Hier is de achteruitgang het meest dramatisch.
Boerenlandvogels zoals Grutto’s, Kieviten en Scholeksters zijn de
afgelopen halve eeuw met 60 procent afgenomen.
De Veldleeuwerik zelfs met ruim 90 procent.
Patrijzen zijn zeldzaam geworden.

Dat heeft alles te maken met de intensivering van het landgebruik, zegt
Siepel. Houtwallen en greppels zijn weggehaald, akkers zijn strak
getrokken en ingezaaid met monoculturen van gras en mais.
‘Voor de meeste dieren is daar niets meer te halen. De bodem is op veel terreinen dood.’
In dit landschap gedijen alleen nog algemene soorten als Nijlganzen, Knobbelzwanen en Grauwe ganzen.

Landbouwpesticiden hebben een massaslachting aangericht onder
insecten. Driekwart van de vlinders, bijen, wespen, kevers en mieren zijn verdwenen. Dat heeft zelfs Siepel als entomoloog (insectendeskundige) verrast. ‘Insecten planten zich snel voort. Je moet van goeden huize
komen om die dood te maken. Maar het is gelukt.’

Zoogdieren weten zich wel te handhaven.
De Das is voor uitsterven behoed, vooral door het aanleggen van dassentunnels.
Ook de Ondergrondse woelmuis neemt toe.

 

 

Aantal broedvogels in stedelijk gebied gekelderd

Met de natuur in de stad gaat het niet best.

Typische stadsvogels zoals mus en spreeuw zijn de afgelopen dertig
jaar met meer dan de helft achteruit gegaan.
Groenling, kool- en staartmees doen het ook slecht.
De kuifleeuwerik is helemaal weg.

Stadsvogels hebben ruige landjes nodig om te foerageren, zegt Berendse. Daarvan zijn er in de stad steeds minder.
Doordat huizen steeds beter geïsoleerd worden verdwijnt ook nestgelegenheid.
Veel jonge vogels vallen ten prooi aan huiskatten.

Dieren die zich weten aan te passen aan de mens zijn juist wel
succesvol.

De merel die zich goed thuis voelt in stadstuintjes is daar een mooi
voorbeeld van, vindt Siepel. ‘Dat was ooit een schuwe bosvogel.
Nu is hij algemeen geworden in de stad.’

Voedselopportunisten als Kraaien, Kauwen en meeuwen profiteren van etensafval dat op straat wordt achtergelaten.
Onder de zoogdieren zijn ratten, Steenmarters en Vossen typische cultuurvolgers die geleerd hebben hun weg te vinden in de stad.

Opmerkelijk is de terugkeer van de Slechtvalk, die ooit vrijwel geheel
was uitgestorven door het gebruik van bestrijdingsmiddel DDT.
Slechtvalken nestelen zich in hoge gebouwen of torens van waaruit zij
vooral op stadsduiven jagen.

Voor insecten is het jammer dat het maaisel van plantsoenen vaak
onmiddellijk wordt opgezogen, zegt Siepel. ‘Daarmee zuig je ook alle
rupsen, poppen en insecteneitjes mee.’

 

 

Bodemleven in de Noordzee daalt schrikbarend

Bodemberoerende visserij is het gevaar.

De stand van commercieel interessante zeevissen is redelijk stabiel.
Sommige soorten (schol, sprot, haring en tong) gaan erop vooruit,
andere (kabeljauw, schelvis) staan in de min.
Met zeezoogdieren zoals de Bruinvis en de Zeehond gaat het goed.

Maar het drama van de zee speelt zich af op de bodem, waar de
meeste biodiversiteit zit.
De zeebodem van de diepere wateren is als een oud bos, zegt Olff:
met traag groeiende soorten die een hoge leeftijd kunnen bereiken.
Denk aan platte oester, noordkromp, wulk, sponzen en anemonen.
Omdat veel van die soorten zich langzaam voortplanten werkt een
verstoring van hun leefgebied lang na.

Bodemfaunasoorten in het Nederlandse deel van de Noordzee zijn
sinds 1991 met ruim 40 procent afgenomen.

Een belangrijke oorzaak zijn bodemverstorende vismethodes, zoals boomkorvisserij waarbij vissers netten met zware kettingen over de
zeebodem slepen.

De boomkorvisserij is sinds 2000 flink aan banden gelegd, aldus marine bioloog Tobias van Kooten. ‘Maar we zien nog nauwelijks verbetering.
Het herstel lijkt langzaam te gaan.’
Hij tekent daar wel bij aan dat onderzoek op de zeebodem moeilijk en
kostbaar is. Daardoor is het niet gemakkelijk een goed beeld te krijgen
van wat er zich werkelijk afspeelt.

 

 

Boek:

 

Natuur in Nederland,
Frank Berendse,
Vijfde druk 2019.



Te bestellen bij:
Reisboekwinkel de Zwerver ( webshop voor reisgidsen en landkaarten) 

 

 

...
Deze wandelsite is niet-commercieel, onafhankelijk en gratis.
... Dat is enkel mogelijk door steun van de bezoekers.
...
... Heb je hier goede info gevonden, toon dan je waardering door een
... kleine donatie voor het vele werk.
... .Zo kan de website ook gratis blijven en uitgebouwd worden!

............................................... .
... • Betaal met deze knop in een paar klikken via je eigen PayPal-saldo.
... • Heb je zelf nog geen PayPal-rekening, dan kun je toch via PayPal
...... vanaf j
e creditcard geld overmaken.

....Uiteraard kun je ook doneren door overschrijving op mijn
.. ING-bankrekening:

.. IBAN : NL38 INGB 0003 5057 89
.. BIC : INGBNL2A
.. t.n.v. P. C.M. Smulders.


Weet je aanvullingen en verbeteringen van deze tekst?
Graag een e-mail naar:

e-mailadres

 

. .... . .... .

LAATST BIJGEWERKT : 27-1-2020