.........................
Beekdalen Noordoost-Twente
.....................................Dagwandeling .. 13½ km


Deze wandeling voert langs beekjes op de glooiingen van de stuwwal van Ootmarsum.
In het voorjaar wandel je langs schitterende bronnetjesbossen met
Paarbladig goudveil, Bittere veldkers en Dotterbloem.
In juni passeer je mooie hooilanden en kwelmoerassen met
Spaanse ruiter, Beenbreek en orchideeën.

.. Dagwandeling .Beekdalen .Noordoost - Twente
Hier is nog steeds een kleinschalig landschap met voor Nederlandse begrippen
grote hoogteverschillen (tot 50 m).
Volg rechts op de kaart bij het woordje gaswinning de hier ingetekende route, want de oorspronklijke route via een laan met aftakelende (dus gevaarlijke) bomen is afgesloten.
Elk vierkant van het vierkantennet is in werkelijkheid 1 bij 1 km.
Bron:
www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html


.. Het wandelgebied rond 1900

Rond 1900 was er nog veel heide.
Naast essen (akkercomplexen) zie je ook kampen (eenmansessen).
Rondom de bronbeken zijn er veel met houtwallen omzoomde graslandjes.


Natura 2000-gebied:
Springendal & Dal van de Mosbeek

Dit gebied ligt gedeeltelijk op de stuwwal van Ootmarsum.
Deze stuwwal is ontstaan in de voorlaatste ijstijd, het Saalien, toen het landijs vanuit Scandinavië Twente bereikte.
De geologische opbouw van het gebied is zeer complex.
De stuwwal bestaat uit gestuwde tertiaire kleien en zanden die veelal scheefgesteld zijn. (In tegenstelling tot de stuwwallen van Salland en de Veluwe, hebben we hier dus ook slecht doorlatende lagen.
Aan het eind van het Saalien is de stuwwal door het landijs 'overreden' (afgevlakt) waarbij een dunne laag keileem is afgezet.
Kenmerkend voor de stuwwal zijn de erosiedalen waarin zich de diverse beken bevinden. Deze dalen zijn in daaropvolgende warmere perioden door afstromend smeltwater ontstaan.
In de laatste ijstijd, de Weichsel-ijstijd, werd over het gehele gebied dekzand afgezet. Deze lagen zijn veelal dun (< 2 meter) en ontbreken plaatselijk. (Het zand bedekt oudere bodemlagen, vandaar de naam dekzand).

Waar het naar beneden zakkende grondwater op een slecht doorlatende laag stuit, stroomt het zijwaarts af en treedt dan uit als een bron.
 De bronnen vormen de basis voor de vele bronbeken: de Hazelbekke, Mosbeek en Springendalse Beek en nog wat kleinere.
Een groot deel van de bronnen ligt relatief hoog in de flank van de stuwwal (dit als gevolg van de na de opstuwing scheef gelegen kleilagen).

Sporen van eerste bewoning in het gebied dateren uit 4.000-3.100 voor Chr. Uit die tijd stamt ook de meest zuidelijk gelegen hunebed van Nederland, bij Vasse, evenals een groot aantal grafheuvels.
Uit de periode tussen 600 voor Chr. en 200 na Chr. dateren de celtic fields, die een aantal jaren geleden ontdekt zijn, onder andere op de Vasserheide.
Na het instorten van de potstalcultuur en de invoering van de markenwet, die een einde aan het gemeenschappelijke bezit van de heidevelden maakte, veranderde aan het einde van de 19de eeuw het typische heidelandschap. Grootgrondbezitters kochten grote delen van de heide op, zetten deze om in grasland en (dennen)- bos en legden landgoederen aan. Deze ontginningen zijn nu nog herkenbaar aan de rechthoekige, rationele patronen.
De zogenaamde Cirkels van Jannink, in het noordwesten van het gebied, zijn ontginningen uit de jaren 1930.
Met de ontginning van de heide onderging het landschap een metamorfose van een open, boomloos gebied naar een jong, besloten boslandschap. Alleen de Manderheide, Vasserheide en de Paardenslenkte zijn nu nog grotere heidevelden die op de stuwwal resteren.

www.bij12.nl/wp-content/uploads/2019/05/Beheerplan-Springendal-Dal-van-de-Mosbeek.pdf zie bldz. 10 e.v.

Bronnen en beken:

. Uit de stuwwal ontspringen vele bronnen en beken en daar zijn grazige maar vaak ook moerassige beekdalen gevormd.

. Op de hogere delen van het landschap bevinden zich de akkerbouwgebieden van het oude landschap:
de essen en de kampen.

.. Iedere bronbeek wordt gevoed door een flink aantal bronnen (stipjes op de kaart). Het kalkrijke water uit de bronnen bereikt via kleine stroompjes de bronbeek.
. Bij de Paardenslenkte en verder zuidwaarts ben je op het hoogste deel van de stuwwal, dus op de waterscheiding.
.Westwaarts stroomt het water in de Mosbeek en in de Hazelbekke.
. Oostwaarts in de Brunninkhuizerbeek en in de Springendalse beek.


.. Een van de stroompjes naar de Mosbeek, steekt een zandweg over.

 

Pdf met routebeschrijving en kaart:
Deze kun je gratis downloaden op:
www.natuurinnederland.nl/NiN_wandelingen.html

De routebeschrijving is niet altijd even duidelijk, maar omdat je een gratis App hebt, kun je de route toch probleemloos lopen.
Ik zal hieronder ook de onduidelijke punten op de route wat helderder te omschrijven.


Gratis App:
De nieuwe app voor iPhone en Android smart phones voert je met de gps van je mobiel en een overzichtelijk kaartje door de natuur langs juist die punten waar iets moois valt te beleven.
Bij ieder punt wordt verteld wat er te zien, te horen of te ruiken valt.
Je hoort dan ook de vogels of kikkers op die plek of je kunt de afbeeldingen bekijken van de wilde planten die hier groeien.
www.natuurinnederland.nl/NiN_app.html . Reuze handig.

Routebeschrijving:
1. Door klaphekje weiland naar overzijde.
2. Daar weiland verlaten door klaphekje en linkerpad volgen.
3. Bij volgende splitsing ook weer linkerpad volgen.
4. We komen nu op een asfaltweg, de Oosterveldsweg.
5. Ca. 25 meter voorbij de boerderij bij straatnaambordje Haambergweg rechtsaf.
6. Eerste weg links. Kijk net voorbij de boerderij naar rechts (noordwaarts). Daar zie je de Braamberg liggen.
7. Eerste pad rechts. Waar het pad gaat stijgen, heeft het zich ingesneden in de Braamberg (Het is hier dus een "holle weg").
8. De rest tot Watermolen Bels was duidelijk.
9. Achter het terras van Watermolen Bels steek je de Mosbeek over en volg het bordje naar Watermolen Frans.

Begin- en eindpunt:
De Slenkteweg. Auto parkeren bij het einde van dit weggetje in de berm.



Géén routemarkering in het terrein:
Je moet dus kaart kunnen lezen en/of met de smart phone app kunnen omgaan.


Lengte en tijdsduur: 14 km.
3 ½ uur zuivere looptijd.
Wil je ook aandacht schenken aan vogels en planten dan komen er
enkele uren bij.

Zwaarte:
Lichte wandeling.


Horeca:
Watermolen Bels.



ANWB Campings:
Zie voor een overzicht anwb.nl/nederland



Wildkamperen:
Een nachtje bivakkeren ('s avonds de trekkerstent opzetten en 's morgens weer afbreken) is geen probleem in dit gebied.



Geen zitbankjes in de kaart gezet:
Onderweg zijn er, goed over de route verdeeld, voldoende zitbankjes.
Daarom vond ik het niet nodig ze speciaal in de kaart te tekenen.


Wandelweer:
www.weer.nl/wandelweer.html?region=0



Eindbeoordeling:
Zeer mooie en interessante route.



Beste websites:
www.natuurinnederland.nl/NiN_wandelingen.html
( Hier vind je de gratis pdf's met routebeschrijving en kaart)

 

 

Mandercirkels en Manderheide:

De Mandercirkels bestonden vroeger uit graanvelden, tegenwoordig is het heischraalland en de
De Manderheide is droge heide, in eigendom van particulier Jannink)...........

 

 

 

 

 

Dal van de Mosbeek:
( inclusief de Manderheide)

Het natte bronnenlandschap van Dal van de Mosbeek, met heldere (zij)beken, watermolens, grafheuvels, essen en bronweiden.
Het kalkrijke water uit de bronnen zorgt voor een ongekende natuurlijke rijkdom, daarom is het een Natura2000-gebied.
Je vindt hier o.a. Echte koekoeksbloem en orchideeën.

Het Dal van de Mosbeek ligt op de westflank van de stuwwal van Ootmarsum (en in de Slenk van Reutum).
Het bestaat uit het beekdalletje van de Eendenbeek en
het beekdal van de Mosbeek.
Het brongebied van het dal van de Mosbeek is bekend om zijn door bronnetjes gevoede en zeer goed ontwikkelde schraallandjes. De midden- en benedenloop van de Mosbeek stroomt hoofdzakelijk door agrarische gronden.
De Mandermaten, in het westen van het gebied, vormen een kleinschalig landschap van (in het verleden bevloeide) graslanden die gescheiden zijn door wallen met (voormalig) eikenhakhout.

In het noordwesten van het dal liggen de Mandercirkels (vroeger graanvelden, tegenwoordig heischraalland) en de Manderheide (droge heide, in eigendom van particulier Jannink).

Waarom hier Watermolens ?
Op de Ootmarsumse stuwwal ligt tussen Vasse en Ootmarsum een kleinschalig landschap van graslanden, akkers, bossen en heidevelden.
De kleinschaligheid is het gevolg van een geaccidenteerd terrein, ondiepe klei of keileem en van natte plekken waar grondwater opborrelt. Dergelijke gebieden waren in het verleden slecht in cultuur te brengen.
Het vochtige gebied leende zich wel goed voor de bouw van watermolens.
Tegenwoordig zijn aan de Mosbeek nog de Watermolen Bels en de Watermolen Frans te zien (en aan de nabijgelegen Hazelbeek ligt Watermolen Mast).
Watermolen Deele (Deelemölle) lag waarschijnlijk bij een natuurlijke drempel in het Mosbeekdal, een puinwaaier afgezet door een noordelijk zijstroompje waardoor zich een soort natuurlijk spaarbekken vormde.


. Tegenwoordig zijn aan de Mosbeek nog de Watermolen Bels en de Watermolen Frans te zien.
. Watermolen Deele (Deelemölle) lag waarschijnlijk bij een natuurlijke drempel in het Mosbeekdal, een puinwaaier afgezet door een noordelijk zijstroompje waardoor zich een soort natuurlijk spaarbekken vormde.

. Watermolen Bels.
. De voorste boom is een Beuk en de twee achterste met hun gespierde stammen zijn Haagbeuken.

. Bij veel regen vormen de graslandpercelen links een waterbergingsgebied.
Daar wordt het water tijdelijk opgeslagen en voorkomt daarmee overstromingen op andere plaatsen.


. De
zeer heldere Mosbeek

. Eind mei stond dit bloemrijke hooiland vol bloeiende margrieten en rechtsachter zie je het roze van de Echte koekoeksbloem. Deze laatste is bij uitstek een plant van de natte hooilanden.

. Hier enige boterbloemen en orchissen.

. Elzenbroekbos, een beekbegeleidend bos.


www.landschapoverijssel.nl/gebieden/dal-van-de-mosbeek

Bezoek ook:
bezoekerscentrum Dal van de Mosbeek en infocentrum IJs & Es

 

.. moderneboermarkeontfermtzichovermanderheide1compressed.pdf

Cirkels van Jannink Boek Het Landschap 47...

 

 

Paardenslenkte:

. Dit heideveld ligt midden op de stuwwal.
. Ze is begroeid met Struikhei en Bochtige smele. Die zijn kenmerkend voor de droge hei.

. Begrazing moet de spontane opslag van Ruwe berk en Grove den intomen.

 

 

Springendal:
( inclusief de Paardenslenkte en de Bronnen)

. Het Springendal ligt aan de oostzijde van de stuwwal van Ootmarsum.
. De Springendalsebeek heeft twee bovenlopen, de noordelijke en de zuidelijke bovenloop. In deze bovenlopen komt de beekprik voor. De beek wordt gevoed door een aantal bronkoppen. Na ongeveer 600 meter voegen de bovenlopen zich samen tot een middenloop.
. In de midden- en benedenloop wordt de beek nog gevoed door enkele bronvijvers en bronnen waarna de beek uiteindelijk uitmondt in de Hollander Graven.
. In het Natura 2000-gebied wordt de beek omgeven door heide (de twee bovenlopen), bossen en schaalgraslanden. Met name langs de zuidgrens van het Natura 2000-gebied liggen agrarische gronden in het intrekgebied van de beek. Een deel van de zuidelijke bovenloop ligt in agrarisch gebied en is hier tot een sloot vergraven. Deze watert via een betonnen bak af op het retentiebekken dat onder aan “de strengen” ligt.
. Aan de noordzijde van de Hooidijk (een verharde weg midden door het gebied) ligt de Paardenslenkte, een groot heideterrein bovenop de stuwwal.
. Ten oosten van de Paardenslenkte ontspringt de Brunninkhuizerbeek.

.

Het landgoed Springendal:
Het is op en top romantisch met schilderachtige vijvers, watervalletjes en smalle beken tussen bos en boerderijen.
Het is aangelegd in Engelse landschapsstijl door textielbaron Jannink.
Voor de vijvers maakte hij gebruik van de vele natuurlijke bronnen hoog op de stuwwal. Deze ontstonden op plaatsen waar het naar beneden zakkende grondwater op een ondoorlatende keileemlaag stuitte. Het stroomt daar zijwaarts af en treedt dan uit als een bron.

. De Grote - en Kleine bronvijver zijn beiden stuwvijvers. Over een gootje in het stuwdammetje mag het overtollige water wegstromen.

. Over een houten vlonderpad naar de Kleine bronvijver.

. Het Springendal gezien vanaf het vlonderpad.

. De Kleine bronvijver.

 

 

Stuwwallen van Oost-Twente:

Voorlaatste ijstijd (Saalien) (230.000 - 130.000 j. geleden)

Twee stuwwallen:

De stuwwallen (opgestuwde heuvelruggen) stammen uit de voorlaatste ijstijd. De ijslobben volgden toen bij hun opmars de bestaande rivierdalen, schuurden deze diep uit en stuwde zeer oude kleien en zanden op tot zogeheten stuwwallen.

.

Een zo'n ijslob was aktief in het voormalige Dinkeldal en is verantwoordelijk voor het ontstaan van het meer dan 100 m diepe bekken van Nordhorn met aan de westzijde de Ootmarsumse stuwwal en de Oldenzaalse stuwwal.

.
. In Oost-Twente liggen de Ootmarsumse en Oldenzaalse stuwwallen.
. Het bekken van Nordhorn ligt waar nu de Dinkel stroomt.
. De stuwwallen zijn afgebeeld met de strekkingslijnen van de gestuwde lagen.
. De twee stuwwallen zijn minder hoog en minder groot dan die in Midden-Nederland. Hoogste punt op de stuwwal van Ootmarsum is de
Poaschenberg (89 m + NAP), en op de stuwwal van Oldenzaal is dat de
Tankenberg (85 m + NAP).



Keileem:
Nadat de Ootmarsumse - en Oldenzaalse stuwwal waren gevormd bleef het ijsfront schuiven. Zelfs zodanig dat het ijs over de stuwwallen heen werd geduwd. De stuwwallen werden hierdoor afgevlakt en er werd een laag keileem op de stuwwal afgezet. Dit is een mengsel van keien, stenen, zand, leem en klei, dat door het landijs door elkaar gekneed is.

...... De stuwwal en de ervoor liggende smeltwaterzanden worden
..........overreden door het oprukkende ijsfront.
..........1. Het reliëf van de stuwwal wordt gladgestreken.
..........2. Op en voorbij de stuwwal wordt ook keileem afgezet.onder het ijs.


Laatste ijstijd
(Weichselien)
(100.000 - 10.000 jaar geleden)

Dekzand:

In de laatste ijstijd bereikte het ijs ons land niet. Wel heerste er zo nu en dan een ijzig toendra-klimaat. De wind had vrij spel op de onbegroeide bodem en joeg zand en stof uit noordelijker streken naar onze contreien. Zo werd over een groot deel van Twente een pakket dekzand afgezet, variërend van een enkele decimeters dik laagje tot metershoge dekzandruggen.

Erosiedalen:
In de laatste ijstijd was er permafrost en dat maakte de bodem ondoorlatend. Als gevolg daarvan moest smeltwater langs de oppervlakte afstromen. Hierdoor werden op de hellingen de zogenaamde erosiedalen uitgeschuurd.
Door de bijzondere omstandigheden op de Ootmarsumse stuwwal met gestuwde oude kleien uit het Tertiair treden daar op de flanken bronnen uit. En hun bronbeken voeren het water door die erosiedalen naar beneden.
Enige bronbeken passeren we onderweg:
. aan de westzijde van de stuwwal: Mosbeek en Hazelbekke,
. aan de oostzijde: Springendalbeek (zie kaart).
Elders in Nederland worden deze dalen ‘droogdalen’ genoemd: het water zakt daar immers gewoon weg in de ontdooide en poreuze ondergrond. Maar niet in Oost-Twente. Daar zijn de tertiaire kleilagen ondoorlatend, waardoor hier wél beekjes in de erosiedalen stromen.

.. Een gedeelte van de Ootmarsumse stuwwal met aan weerszijden de erosiedalen die in de laatste ijstijd door smeltwater zijn uitgesleten.
. Het stuwwal-reliëf kent hoogteverschillen tot 50 meter (Linksonder zien we de hoogtelijn van 20 m en middenboven die van 70 m). Dit geeft een lieflijk glooiend landschap.

www.geo.vu.nl/~huik/ijstijd.html#Wat_zijn_ijstijden

(Vooral het hoofdstukje Nederland tijdens de ijstijden.)

https://edepot.wur.nl/333526

Uitleg Oost-Twentse stuwwallen.pdf

 

 

 

 

Verdere wandelmogelijkheden:
De onderstaande twee mooiste dagen van het Twentepad.

Tubbergen - Ootmarsum (23 km)
Tubbergen ligt niet ver van de Duitse grens en het natuurreservaat Manderheide en de Cirkels van Jannink.
Dan gaat het zuidwaarts langs een Twents Hunebed en de Mander grafheuvels richting het dal van de Mosbeek.
Je wandelt over een voormalig smokkelpad via de Galgenberg en langs de watermolens van Bels en Frans.
Het natuurgebied Springendal staat bekend om haar natuurlijke bronnen.
UIteindelijk bereik je het kunstenaarsdorp Ootmarsum.

Ootmarsum - Oldenzaal 25 km
Vanuit Ootmarsum loop je richting het landgoed Singraven bij Denekamp. Onderweg steek je het kanaal Almelo-nordhorn over. Vanuit het Singraven loop je langs de oevers van riviertje de Dinkel en door het natuurgebied Lutterzand.
Verder door de bossen van de Paasberg en Tankenberg om in Oldenzaal te arriveren.

Zie hiervoor:
www.pietsmulders.nl/nederland_twentepad.html

Wandelgids:

Twentepad (Streekpad 2)
Sietske de Vet,
Wandelnet






Te bestellen bij:
Reisboekwinkel de Zwerver
(webshop voor reisgidsen en landkaarten) 

 

 

..(kranteartikel ? )

....

.............= ...
............... ...

.............= ...
............... ...

.............= ...
............... ...

.............= ...
............... ...

 

Boek:

Natuur in Nederland,
Frank Berendse,
Vijfde druk 2019.




.

( Desgewenst ook voor achtergrondinfo:)

Het landschap van Noordoost-Twente
Harm Smeenge,
Uitg. Matrijs, 2020.





Te bestellen bij:
Reisboekwinkel de Zwerver
(webshop voor reisgidsen en landkaarten) 

 


.
Routebeschrijving en kaart:

Pdf voor de desktop:
Te downloaden op:
www.natuurinnederland.nl/NiN_wandelingen.html


App voor de smart phone ( iPhone en Android )
Te downloaden op:
www.natuurinnederland.nl/NiN_app.html .
De nieuwe app voor iPhone en Android smart phones voert je met de gps van je mobiel en een overzichtelijk kaartje door de natuur langs juist die punten waar iets moois valt te beleven.
Bij ieder punt wordt verteld wat er te zien, te horen of te ruiken valt.
Je hoort dan ook de vogels of kikkers op die plek of je kunt de afbeeldingen bekijken van de wilde planten die hier groeien.


 


Overnachting:

Voor mooi gelegen vakantiehuisjes in de natuur ga je naar Natuurhuisje.nl

.

 

 

Deze wandelsite is niet-commercieel, onafhankelijk en gratis. Dat is enkel mogelijk door steun van de bezoekers.

Heb je hier goede info gevonden, toon dan je waardering door een kleine donatie voor het vele werk.
Zo kan de website ook gratis blijven en uitgebouwd worden!

...................................... .
. Betaal met deze knop in een paar klikken via je eigen PayPal-saldo.
. Heb je zelf nog geen PayPal-rekening, dan kun je toch via PayPal vanaf je creditcard geld overmaken.

Uiteraard kun je ook doneren door overschrijving op mijn
ING-bankrekening:

IBAN : NL38 INGB 0003 5057 89
BIC : INGBNL2A
t.n.v. P. C.M. Smulders.

 

Weet je aanvullingen en verbeteringen van deze tekst?
Graag een e-mail naar:

e-mailadres

 

De andere mooie Natuur in Nederland - wandelingen vind je op:
.
www.pietsmulders.nl/nederland


. .... . .... .

LAATST BIJGEWERKT : 12-5-2021