.
MØRKRISDALEN *
Mooi rivierdal met veel seters en rijk planteleven

Uit de collectie
Dagwandelingen Zuid-Noorwegen
www.pietsmulders.nl/noorwegen.



....... Groen= bos ..... Grijs= open gebied
Dit kaartfragment is voldoende. Je hoeft dus geen turkart te kopen.
Een goede kaart van heel Noorwegen vind je op www.norgeskart.no

Belangrijke gegevens:
.
4 uur (zuivere looptijd).
Vanaf parkeerplaats Hødnevollen (Hyrnavollen) naar Storatjødni (Storetjørni) (Tjørn = meertje). We gaan hier linksaf en volgen het pad in noordelijke richting naar Bølifossen en Knivabakkli.
Bij Linane de rivier over te steken en aan de oostzijde via Dulsete terugkeren naar de parkeerplaats Hødnevollen (Hyrnavollen).

Licht/middelzwaar.
Op deze rondwandeling stijg je van Hødnevollen (Hyrnavollen) (op 70m boven zeeniveau) naar Liane (op 470m) dus ca. 400 hm.
Dit dal ligt maar weinig boven zeeniveau. 's Zomers kan het hier dan ook warm en vochtig worden en dan zul je de wandeling als middelzwaar ervaren.
(Dit is ook het geval bij o.a. Utladalen en Aurlandsdalen).

Het pad is goed gemarkeerd met rode stippen en T's van de Noorse bergsportvereniging (DNT).

Loop geconcentreerd ! Op sommige plaatsen bevatten de stenen op het pad fylliet. Ze zijn daardoor altijd enigszins glad (ook bij droog weer).

Mørkrisdalen ca. 5 km ten noorden van Skjolden. Dit dal heeft:
1. veel seters, waar nog steeds vee graast.
2. mooie rivier (met stroomversnellingen en watervallen) en een
voormalige rivierloop (met prachtige meertjes).
3. weelderig planteleven o.a. warmteminnend loofbos met oude knotbomen.

Net als bij de Utladalen-wandeling ben je hier bijna op zeeniveau. (De parkeerplaats Hødnevollen (Hyrnavollen) is op slechts 70 m boven zeeniveau.) Vandaar het warmteminnend loofbos.

ANWB Campings:
Zie voor een overzicht anwbcamping.nl/noorwegen

Wildkamperen:
In Noorwegen mag je kamperen in de vrije natuur (allemansrecht). Zet je tent maar op een leuke plek langs een rivier of meer. Zoek wel een rustig, afgelegen plekje minimaal 150 m van een huis of hut.

Loop geconcentreerd ! Hier en daar bevatten de stenen op het pad fylliet. Ze zijn daardoor altijd enigszins glad (ook bij droog weer).

Routebeschrijving: ..
Ten noorden van de parkeerplaats zien we een wegwijzer met daarop o.a. Dulsete. Die volgen we.
Eerst lopen we over een pad langs de rivier Mørkriselvi. Deze rivier heeft hier veel stroomversnellingen in haar rivierkloof (zie kader verderop).
Als je op de eerste heuvel enige meters ten noorden van de parkeerplaats staat, kun je bij laagwater midden in de rivier een kolkgat zien (pothole (eng.) ; jettegryte (noors).
Het pad voert over een puinhelling.
We lopen door een weelderig hellingbos met loofbomen (Zie kader verderop met info hierover). Er staan ook hoge ruigtekruiden zoals Noordse Monnikskap die hier meer dan 1 meter hoog worden.
Bij het bereiken van Storatjødni (Storetjørni) zien we een wegwijzer. Tjørn = meertje. We gaan hier linksaf en volgen het pad in noordelijke richting naar Bølifossen en Knivabakkli. Even verlaten we de rivier, eerst door oud dennenbos, daarna door berkenbos. Bij Knivabakkli lopen we er weer langs.
Vanaf Knivabakkli volgen we het pad naar Liane, steken daar de brug over en lopen zuidwaarts langs de rivier Mørkriselvi.
Na de zijbeek Vetlafossa overgestoken te zijn, passeren we de Dulsetefossen en komen bij de mooie seter Dulsete.
Op deze voormalige seter staan een aantal privé-hutjes. Vroeger werd deze seter intensief gebruikt. Men maakte hier bijv. hooi dat men in de winter helemaal omlaag bracht naar de boerderij.
Na Dulsete lopen we door de voormalige rivierloop Tjørnaholet met vier meertjes en mooie vegetatie.
Tot slot terug naar de parkeerplaats.

On this route you find both idyllic and dramatic scenery.
The first part of the way you walk along Mørkriselva (the Mørkris River) that runs rapidly through the ravine.
When the water is low, you can see a pothole (jettegryte) (=kolkgat) in the middle of the river as you pass the top of the first hill just above the car park.

There are an number of summer farms. Before arriving here at Hødnevollen (Hyrnavollen), you have already passed Bratten and Dalen, and further into the valley and mountains there are Knivabakkli, Dulsete, Liane and many more.

The production of cheese on the summer farms ended in the fifties, but many cabins have been kept up, and a few new ones have been built and used for recreational purposes, and as shelter for farmers who are looking after their sheep. More than 2000 sheep pasture here in the summertime.

When you reach the tarn Storatjødni (Storatjørna) ( tjørn= small lake, tarn) you keep to the right along the shore. As you go on, you will find three more beautiful tarns.

This whole area is the most interesting part of the walk, and one should take time to study the vegetation and listen to the birds.

Dulsete was not only a summer farm, but in the old days they even cut grass here, dried it, stored it, and took it down to the main farm in winter.
www.visitnorway.nl


Startpunt: .
De parkeerplaats Hødnevollen (Hyrnavollen) aan het einde van het tolweggetje.
Leave highway 55 at Hauge bridge in Skjolden.
Drive on the east side of the river along the Mørkridsdalen valley.
Park at the end of the road 5 km from Skjolden at Hødnevollen (Hyrnavollen).


Lokale dialectnamen: .
Men gebruikt in een aantal gebieden in Noorwegen lokale dialectnamen die soms erg veel verschillen van de topografische kaart. In dat geval vermeld ik beide namen.
Een voorbeeld: de parkeerplaats Hødnevollen heet Hyrnavollen in de topokaart.
Als ze maar een beetje verschillen, gebruik ik alleen de namen van de topografische kaart www.norgeskart.no


Video: .
www.youtube.com/wat...

In het rivierdal zijn veel stroomversnellingen en watervallen.


Op de brug over de rivier Mørkriselvi zien we voor het eerst de Bølifossen.


Bij de Bølifossen is een mooi punt voor een korte pauze.

Knivabakkli met aan de overzijde van de rivier Mørkridselvi de voormalige seter Dulsete.

De Mørkridselvi stort hier als Dulsetefossen naar beneden.


Er staan ook hoge ruigtekruiden zoals Noordse Monnikskap die hier hoger dan 1 meter worden.


In de zeer heldere meertjes zie je de plantengroei op de bodem.

Seters in Mørkrisdalen:

Een aantal boeren hadden twee seters: een seter voor lente/herfst en een zomerseter.
Begin lente ging men dus eerst naar de vlakbij gelegen lente/herfst-seter. Begin zomer naar een zomerseter hoger in de bergen en begin herfst kwam men dan weer even naar de lente/herfst-seter voordat men terug ging naar het dorp.)

The entire village used to take to the mountains in the summer.
After surviving the long winter, people, cows, pigs, sheep and goats would migrate to Mørkrisdal, first to the spring pastures (lenteseter), and then on to the high mountain pastures (zomerseter).

Summer was a time of plenty, but also a time of hard work to prepare for the winter ahead. Moving all the provisions back to the village required people and packhorses to make long trips carrying heavy loads.
In the winter, timber, hay and elm twiggs (twijgen van de Ruwe iep) were transported out of the valley.
https://www.statsforvalteren.no

We naderen de voormalige seter Dulsete.


Vanaf Dulsete zie je noordwaarts de Dulsetefossen.

De voormalige seter Dulsete gezien vanaf de hoogte boven Knivabakkli.
Boven op de berghelling ligt de seter Råsane.
Het Mørkrisdalen is hier een voormalig gletsjerdal met een U-vormig dwarsprofiel (d.w.z. steile dalwanden en brede, vlakke dalbodem).

V-vormig rivierdal aan het begin van de route: .
De rivier vult de hele breedte van de bodem van het dal en heeft veel stroomversnellingen en watervallen.
De stenen die losraken blijven niet liggen, maar komen naar beneden.


De stroomversnellingrijke rivier Mørkriselvi hier in een V-vormig dal.
Als je het smalle steenslagpad over de puinhelling wegdenkt, realiseer je je pas hoe woest een dergelijke dal is.

Warmteminnend loofbos:

Net als bij de Utladalen-wandeling hebben we hier een warmteminnend loofbos met een groot aandeel aan Ruwe iep (Ulmus glabra) en Hazelaar (Corylus avellana).
Hier en daar staan ook Gewone es (Fraxinus excelsior) en Winterlinde (Tilia cordata).
Ruwe iep, Winterlinde en Hazelaar werden regelmatig ontdaan van bebladerde twijgen die als veevoer werden gebruikt in de winter (= loofhooi).


Langs het wandelpad is een weelderig planteleven.
Er staan nog een aantal oude knotbomen (Ruwe iepen). Ze zijn geknot geweest op enkele meters hoogte, zodat het vee niet bij de bebladerde twijgen kon).
De bladeren van de Ruwe iep zijn ruw en vertonen de kenmerkende scheve bladvoet.
De Ruwe iep werd regelmatig ontdaan van bebladerde twijgen om als veevoer te gebruiken in de winter (= loofhooi).
Ook de schors van de iep was goed veevoer en zo rijk aan zetmeel dat ze in tijden van schaarste door de mens als surrogaat voor broodkoren werd gebruikt.

The main methods of woodland management are:

1. Coppicing (= hakken van hakhout):
= Underwood trees which are cut to near ground level every few years and then grow again from the stool.
= the young stems are cut back regularly so that a lot of shoots (scheuten), rather than one larger trunk, will grow. When they have reached an appropriate height, they are harvested as rods and the cycle begins again.

2. Pollarding (= knotten (van knotbomen).
= Pollarding is coppicing done higher up on the tree, in order to protect new shoots from grazing animals. It is often carried out in woodlands in which there are deer or other large herbivores.
= the practice of harvesting twigs, leaves and bark for animal use as fodder and bedding (elm bark (iepeschors) was even used as a substitute flour in 'bark bread' for human consumption in difficult years)
Many species of heatloving deciduous trees (warmteminnende loofbomen) were used for fodder, in particular
Ruwe iep (Ulmus glabra),
Gewone es (Fraxinus excelsior),
Ruwe berk (Betula pendula),
Zachte berk (Betula pubescens),
Boswilg (Salix caprea).
(Van deze 5 waren Ruwe iep en Gewone es de favoriete soorten.)

Gathering foliage (gebladerte; loof) for winterfodder has been common in most of Norway, and old deciduous trees that have been topped (geknot) can be seen almost everywhere.
However, it is first and foremost in Western Norway that topped trees (knotbomen) are a feature in the cultural landscape. This is due to the fact that Western Norway contains a particularly large number of the heatloving deciduous trees (warmteminnende loofbomen) that have been especially popular as sources of fodder.

..Deze wandelsite is niet-commercieel, onafhankelijk en gratis. Dat is enkel mogelijk door steun van de bezoekers. Heb je hier goede info gevonden, toon dan je waardering door een kleine donatie voor het vele werk. Zo kan de website ook gratis blijven en uitgebouwd worden! ...................... Betaal met deze knop in een paar klikken via je eigen PayPal-saldo. Heb je zelf nog geen PayPal-rekening, dan kun je toch via PayPal vanaf je creditcard geld overmaken. Uiteraard kun je ook doneren door overschrijving op mijn ING-bankrekening: IBAN : NL38 INGB 0003 5057 89 BIC : INGBNL2A t.n.v. P. C.M. Smulders. ....

Zie voor de andere
Dagwandelingen Zuid-Noorwegen:
www.pietsmulders.nl/noorwegen....

LAATST BIJGEWERKT : 9-3-2022.