Fjorden en dalen zijn er diep en smal ; ze dringen ver door in


berggebieden met hun scherpe toppen en graten, gletsjers en spectaculaire watervallen.

Hoogvlakten zijn uitgestrekt en hebben talrijke glinsterende meren; ze gaan langzaam over in

laaglanden met golvende bos- en landbouwgebieden en


scherenkusten met ontelbare eilandjes.

Kaar .... Corrie/Cwm/Cirque (Engels) ....Botn (Noors)

STAGE 1:
At the start of the Ice Age, snow collected in a hollow (nis)
high up in the mountains and was gradually squeezed into ice.


As more and more snow built up, it filled the hollow and some
of it was then squeezed out and forced down the
mountainside. This was the starting point of a glacier.

STAGE 2:
The hollow (nis) in which the snow and ice collected was eroded
by the ice to form a much deeper, steeper hollow.
This is a corrie (kaar).



As the meltwater under the ice seeped into cracks, the rock
in the hollow was weathered by freeze-thaw action (vorstverwering).

Then, when the meltwater froze onto the rock, plucking (plukken)
took place.
The back wall, sides and base of the hollow were eroded very
quickly by these two processes.

At the lip (drempel) of the hollow the ice was less thick and so
did less plucking. But by now, there were fragments in the bottom of the glacier and so the rock lip was abraded (geschuurd), making it
smoother.

STAGE 3:
When the ice finally melted at the end of the Ice Age, a corrie
was sometimes deep enough to be filled with meltwater and so formed a
tarn (corrie loch) ...... kaarmeertje (Ned.) ...... botnsjø (Noors).
For example: Red Tarn on the eastern flank of Helvellyn.

Bovenstaande beschrijving van een kaar komt uit: www.pietsmulders.nl/engeland_glaci...

Ice sheets (ijsdekken):
They are ice bodies that cover areas of continental size, generally more than 50 000 km2 . Today there are only two ice sheets, the Antarctic Ice Sheet and the Greenland Ice Sheet. The ice thickness can be several thousand metres thick.
There are no ice sheets in Norway today, but during the last ice age, the Scandinavian ice sheet covered Norway.

Ice caps ( ijskappen):
They can have any size, but cover a smaller area than ice sheets. They are a domeshaped ice body covering the underlying surface topography and with radial flow. Typical Norwegian examples are:
1. Folgefonna (ca. 200 km²) and
2. Hardangerjøkulen (ca. 80 km²)

Outlet glaciers (gletsjertongen):
They drain an ice cap, often of valley glacier type, but the accumulation area may be difficult to define. The name of the outlet usually refers to the more defined lower part of the glacier.
Briksdalsbreen and Nigardsbreen are well-known outlet glaciers from Jostedalsbreen, the largest ice cap in Norway.

Cirque glaciers (kaargletsjers):
They are located in a cirque, which is created by glacial erosion producing a basin shaped depression in the mountain with steep sides and back wall.

Valley glaciers:
They follow a valley and may originate from plateau glaciers, or from one or more cirque glacier.

Jostedalsbreen (ca. 480 km²)

Deze ijskap is de grootste van het Europese vasteland, (en na de Vatnajøkull (ca. 8400 km²) op IJsland de tweede grootste van Europa.)
Ze ligt tussen de Sognefjord en de Nordfjord.
Van noord naar zuid is ze ca. 60km lang.
Het hoogste punt óp de gletsjer is de Høgste Breakulen (1957m) en de hoogste berg is de Lodalskåpa (2083m) (zie kaart).
Er zijn diepe dalen onder de gletsjer. Dus is er geen sprake van een plateau en plateaugletsjer ! Zie het diagram hieronder. (Ditzelfde verhaal geldt voor de Vest-Svartisen in Noord-Noorwegen.)

For a long time Jostedalsbreen was referred to as a plateau glacier because many experts believed that most of the ice rested on a mountain plateau or a ridge.
A few years ago, special radars were used to measure the thickness of the ice and to chart (in kaart brengen) the glacier and the underlying terrain. It proved to be surprisingly varied, with deep valleys and depressions, some bowlshaped, others quite long.




Jostedalsbeen heeft tientallen gletsjertongen.
Zeer bekend daarvan zijn:

1. Briksdalsbreen:
This outlet glacier retreated (slonk; week terug) about 800 meters between 1932 and 1951 and in front of it, a small body of water called Briksdalsvatnet appeared.
Interestingly, the water was later covered by glacier movement and then was uncovered yet again in 2008.

2. Nigardsbreen:
On this outlet glacier you can make glacier walks.
The name of the glacier comes from a local farm that was crushed by it in about 1750 when the glacier advanced (oprukte) several kilometers in just 50 years.
It eventually stopped advancing 4.5 kilometers from where it stands today.
Since 2000, the glacier has retreated (geslonken; teruggeweken) quite a bit but still remains one of the most popular glaciers in Norway to visit.

www.youtube.com/watch?v=GJTtz1zzhTk
.

De gletsjertong Nigardsbreen is een van de grotere uitlopers van de gletsjer Jostedalsbreen.


The Nigardsbreen glacier in 1990.
In 1930 the front of Nigardsbreen glacier lay at the lake outlet (uitloop), and it retreated ( slonk; week terug) rapidly until 1990. Since then it has advanced (opgerukt; vooruitgegaan) slightly.
All of the lobate moraine ridges between the lake and the houses are marginal moraines (randmorenewallen) which were deposited during the long period between 1750 and 1930.
Note the typical U-shaped valley which has formed by the glacier.


Lengteprofiel van de Nigardsbreen.
Rond 1720 - 1750 rukte de gletsjertong op. Ze verwoestte daarbij onder andere de boerderij Nigard (vandaar de naam Nigardsbreen)
Sinds 1750 is de gletsjertong korter geworden (ca. 4 km) en ook dunner.
Een aantal korte fasen van vooruitgang leverden eindmorenewallen op voor de gletsjer.

3. Bøyabreen:
It is located in Fjærland and is easy to see from the Rv5 when driving.
The reason this glacier made the list is that it is definitive proof of climate change and the glacier arm has retreated (geslonken) so much that is is hardly necessary to measure its length anymore.

4. Austerdalsbreen:
This outlet glacier is fed by the three colossal icefalls: Odinsbreen, Torsbreen and Lokebreen.
The lower, flat part of Austerdalsbreen displays a characteristic fishbone or lobster (zeekreeft) tail pattern.
Here is one of the most classical glacier hikes in Norway, the crossing of Jostedalsbreen from Tungestølen over the glacier down to Kattenakken and Briksdal. This trip was first completed and documented by William Cecil Slingsby in 1894.

Je kijkt hier noordwestwaarts langs de gletsjertong Austerdalsbreen naar twee ijsvallen in de verte. Deze foto is genomen vanaf de rotsdrempel een beetje verder dan het gedenkteken van Slingsby. Twee van de drie ijsvallen zijn daar te zien. Ze zijn genoemd naar Noorse goden.

Folgefonna (ca. 200 km²):

Deze plateaugletsjer/ijskap ligt ten westen van de Hardangervidda (ten westen van Odda). Ze ligt op een schiereiland tussen de Hardangerfjord en de Sørfjord).
Ze bestaat eigenlijk uit drie plateaugletsjers. De zuidelijkste is met ca 150 km² veruit het grootst (de andere twee ten noorden daarvan zijn maar klein). Op de kaart hieronder staat alleen de zuidelijkste (= grootste).
Het hoogste punt op de gletsjer is de Høgste Breakulen (1662 m) (zie kaartje).
De Folgefonna heeft een extreem maritiem klimaat. Er valt meer dan 5000 mm neerslag per jaar).


Een goede kaart van heel Noorwegen vind je op www.norgeskart.no

Hoogteprofiel van noordwest (Gråfjellsbreen) naar zuidoost (Buarbreen).
Net als in de Hardangervidda is hier een bergplateau (hoogvlakte) met een zwak golvend reliëf. De hoogte daarvan is ongeveer tussen 1200 m en 1400 m.
Het ijs daarop is maximaal 250 m dik.

Enkele van de wandelmogelijkheden:

1. De heen-en-terugwandeling naar de gletsjertong
Nedre-Buarbreen (1.20 + 1.00 = 2.20 uur; 590hm; middelzwaar).
Vroeger was Buarbreen één gletsjertong, maar ten gevolge van het krimpen van die tong is hij nu verdeeld in Nedre- en Øvre Buarbreen (Beneden- en Boven-Buarbreen).

2. De lijnwandeling, waarbij je de plateaugletsjer in 2 dagen oversteekt (26km, 1500hm, zeer zwaar)
Eerste dag vanaf de parkeerplaats in Sunndal omhoog lopen door het Bondhusdalen. Voorbij het Botnavatnet en de hut Breidablikk naar de hut Fonnnabu.
Tweede dag met een gids de plateaugletsjer oversteken naar de hut Holmaskjer en vervolgens omlaag naar Tokheim.
's Avonds met de bus van Odda terug naar Sunndal.
https://ut.no/turforslag/2.8158

Nedre Buarbreen.

Hardangerjøkulen (bijna 80 km²):

Deze plateaugletsjer/ijskap ligt aan de noordrand van de Hardangervidda.
Het is een klassieke plateaugletsjer met een vlak accumulatiegebied dat een plateau bedekt en een aantal outlet glaciers (gletsjertongen) in alle richtingen.
Het hoogste punt van de gletsjer is 1861m.
Ook deze gletsjer wordt dunner; de maximale dikte is 380 m

Een goede kaart van heel Noorwegen vind je op www.norgeskart.no


De plateaugletsjer Hardangerjøkulen.
De stippellijnen geven de verschillende uitstroombassins aan.
De G's zijn de grotere gletsjertongen.

Hardangerjøkulen heeft veel gletsjertongen.
Zeer bekend daarvan zijn de Midtdalsbreen en de Blåisen.
Ze zijn goed bereikbaar vanaf het Finse stasjon aan de Bergen-Oslo lijn (rechtsboven in de kaart).

Midtdalsbreen
The flat and even tongue spreads out on its way down in the direction of Finsevatnet.
Midtdalsbreen has advanced (opgerukt; vooruitgegaan) slightly during the latest years. During the ' Little Ice Age' (ca. 1430 - 1750) the ice front (gletsjerfront; uiteinde van de gletsjertong) stood about 1.4 km further out in the valley than today. From Finse it is roughly one and a half hour walking to Midtdalsbreen on a good path. Just before the glacier snout (uiteinde van de gletsjertong; gletsjerfront) lies the small shelter Appelsinhytta ("The Orange hut").

Blåisen
This outlet of eastern Hardangerjøkulen glides down eastwards from the highest ice dome (1863 m). On a nunatak in its upper part lies the small shelter Jøkulhytta.
(Nunatak is a word of Greenlandic origin, meaning mountain peak, rock or other firm land totally surrounded by glacier ice.)
The ice turns towards northeast and reaches a steep slope near the snout (gletsjerfront; uiteinde van de gletsjertong). This lowermost part of the glacier tongue is thus quite steep and crevassed, and has advanced (opgerukt; vooruitgegaan) somewhat during the last few years. The ice front (gletsjerfront) now stands some 700 m behind the outermost terminal moraines (eindmorenewallen) from the 'Little Ice Age' (ca. 1430 - 1750).

www.pietsmulders.nl/dagwand-zuidnoorw-Blaisen.html


De breed uitwaaierende gletsjertong Blåisen zit vol gevaarlijke spleten.
Om een idee te krijgen van de afmetingen: links midden zie je 2 stipjes, dat zijn mensen.

1. Het dwarsprofiel van voormalige gletsjerdalen is U-vormig met steile dalwanden en brede, vlakke dalbodem.

Dalen en fjorden die in het Pleistoceen langdurig vergletsjerd zijn geweest, bezitten veelal een karakteristiek dwarsprofiel.
In vergelijking met niet-vergletsjerde rivierdalen, die vaak een V-vormig dwarsprofiel hebben, zijn de dalbodems sterk verbreed en zijn de dalwanden, althans onder in de dalen, veel steiler geworden. Het dwarsprofiel is daardoor U-vormig. Men spreekt van 'trogdalen'. (Het U-vormig dwarsprofiel wordt vaak nog geaccentueerd doordat het laagste deel van de dalbodem na de vergletsjering verder vervlakt is door:
opvulling van meren, en/of
afzetting van rivierzand en -grind.

De verbreding van de dalbodems is het gevolg van de omstandigheid dat gletsjererosie, i.t.t. riviererosie, niet beperkt is tot een smalle strook onderin het dal (de rivierbedding zelf), maar plaatsvindt over de gehele door ijs bedekte oppervlakte (dus de gehele dalbodem en het onderste deel van de dalwanden (zie fig. 2 hieronder).

The formation of a U-shaped cross-profile.
Fig. 1 Before the Ice Age:
Rivers in mountains ran down V-shaped valleys.
Fig. 2 During the ice Age:
When a glacier rumbled down the same valley the ice was so thick that it was able to abrade(schuren) and pluck (plukken) the valley floor(dalbodem) as well as the valley sides (dalwanden).
(plucking = a type of glacial erosion that occurs when ice freezes onto the landscape, ripping out rocks when it moves).
So the V-shaped valley became a U-shaped valley, with a flat floor (bodem) and steep sides(wanden).
Its cross-profile(dwarsdoorsnede) is U-shaped (U-vormig)
Fig .3 After the Ice Age:
Now that the ice has all gone, this U-shaped valley has a river flowing through them again. But the river is too small for this very wide valley and is called misfit stream (hongerrivier).
At the valley sides (dalwanden) , scree(hellingpuin) often builds up from all the freeze-thaw weathering(vorstverwering) that has taken place on the valley sides (dalwanden) above.

Hoe diep de uitschuring is, houdt vooral verband met de hardheid van het gesteente, daarnaast de dikte en stroomsnelheid van het ijs.

Kleine zijgletsjers zijn minder dik dan de hoofdgletsjers. Daardoor zijn de dalen van kleine zijgletsjers ook veel minder diep uitgeslepen dan de hoofdgletsjerdalen waarin zij uitmonden. Dit leidt, na afsmelting, tot de aanwezigheid van 'hangende' zijdalen. (Zie tekening B)
(Bij rivier-erosie ligt de bodem van het zijdal bij de monding gewoonlijk wel op hetzelfde niveau als de bodem van het hoofddal)

A. During maximum glaciation (vergletsjering) , the U-shaped trough (trog) is filled by ice to the level of the small tributaries (zijgletsjers).

B. After glaciation the trough floor (trogbodem) may be occupied by a stream and ribbon lakes (langgerekte meren).

C. If the main stream is heavely loaded, it may fill the trough floor with alluvium (alluvium; alluviale afzetting).

D. Should the glacial trough (gletsjertrog) have been deepened (uitgediept) below sea level, it will be occupied by a deep, narrow estuary known as fjord.
Een fjord is eenzelfde reliëfvorm als een U-vormig dal, maar hier heeft de gletsjer zich zo diep ingesneden dat na het afsmelten van het ijs dit U-vormige dal met zeewater is gevuld (zie tekening D).
Je ziet dat op de fjordbodem nog geen alluviale afzettingen zijn.
Slechts bij het boveneinde van een fjord is er een begin van delta-afzettingen in de fjord. Denk bijv. aan Lysebotn; zie: www.pietsmulders.nl/dagwand


Austerdalen is a U-shaped valley (dal met een U-vormige dwarsprofiel).

2. Het lengteprofiel van voormalige gletsjerdalen bestaat uit een afwisseling van trogvormige bekkens en rotsdrempels.




Trogvormige bekkens:
Ze ontstaan doordat het dikke gletsjerijs in staat is om het puin uit een bekken omhoog te transporteren. Het plaatselijk gesteente moet wel relatief zacht zijn. Ze kunnen diepten bereiken van tientallen, zelfs honderden meters. Aanvankelijk vullen deze trogvormige bekkens zich met langgerekte meren (ribbon lakes) Maar omdat de gletsjerrivieren veel sediment meevoeren worden ze geleidelijk opgevuld met delta-afzettingen en ontstaan er vervolgens spoelzandvlaktes bestaande uit rivierzand en -grind.

Rotsdrempels:
Deze rotsige ruggen dwars over het dal vormen het relatief harde gesteente tussen twee trogvormige bekkens in.
In een rotsdrempel heeft de rivier dikwijls een scherp V-dal of een smalle rivierkloof uitgeschuurd.

Bij een U-dal is de overgang tussen de dalwand en de dalbodem dikwijls bedekt met naar beneden gevallen puin dat zich verzamelt heeft in een puinhelling.

De afwisseling tussen brede en smalle gedeelten in U-dalen en tussen trogvormige bekkens en rotsdrempels wordt meestal veroorzaakt de verschillen in hardheid van het gesteente.

Sommige voormalige gletsjerdalen eindigen in een steile rotswand bij het boveneinde van het dal. De rivier vormt daar dikwijls een waterval en een aanpassingskloof. Bekende voorbeelden daarvan zijn:
de Vøringfossen in het Måbødalen,
de Trollstigen met Stigfossen in het Isterdalen,
de Rjukanfossen in het Vestfjorddalen

Het boveneinde van het Isterdalen met enige haarspeldbochten van de Trollstigen en de waterval Stigfossen.

Deze wandelsite is niet-commercieel, onafhankelijk en gratis. Dat is enkel mogelijk door steun van de bezoekers.

Heb je hier goede info gevonden, toon dan je waardering door een kleine donatie voor het vele werk.
Zo kan de website ook gratis blijven en uitgebouwd worden!

......................................

Betaal met deze knop in een paar klikken via je eigen PayPal-saldo.
Heb je zelf nog geen PayPal-rekening, dan kun je toch via PayPal vanaf je creditcard geld overmaken.

Uiteraard kun je ook doneren door overschrijving op mijn
ING-bankrekening:

IBAN : NL38 INGB 0003 5057 89
BIC : INGBNL2A
t.n.v. P. C.M. Smulders.