.
UTLADALEN * met VETTISFOSSEN

Door de rivierkloof Vettisgjelet naar de Vettisfossen

 

 

Uit de collectie
Dagwandelingen Zuid-Noorwegen
www.pietsmulders.nl/noorwegen.




. ... Groen= bos ..... Grijs= open gebied
Dit kaartfragment is voldoende. Je hoeft dus geen turkart te kopen.
Een goede kaart van heel Noorwegen vind je op www.norgeskart.no

. Je wandelt door de rivierkloof Vettisgjelet (gjel = kloof) (zie ook naam in de kaart)


 

Belangrijke gegevens:

. Heen-en-terugwandeling vanaf de parkeerplaats bij boerderij Hjelle naar de voet en de top van de waterval Vettisfossen
Deze waterval is met 275m vrije val een van de hoogste, óngereguleerde watervallen in Noorwegen.
Vanaf het plateau Vettismorki valt ze omlaag in de rivierkloof Vettisgjelet (de Vettis-kloof)

Hjelle ― Vetti Gard (Turisthytte) (heen en terug):
1.20 + 1.10 = 2.30 uur (zuivere looptijd)
Vanaf de parkeerplaats bij boerderij Hjelle (op 70 m boven zeeniveau) naar Vetti Gard (Turisthytte) op 300 m hoogte. Je loopt over een smalle steenslagweg afgesloten voor verkeer. Langs dit weggetje staan informatieborden over de natuur en cultuur van deze rivierkloof.

1. Vetti Gard (Turisthytte) ― Voet Vettisfossen (heen en terug):
0.30 + 0.30 min. = 1 uur (zuivere looptijd)
Je loopt het eerste stuk tot aan de hangbrug over een in het terrein gemarkeerd pad. Op dit stuk stijg je 150 hoogtemeter.
Het slot gedeelte voert langs de oostoever van de Utla. Dat gedeelte is ongemarkeerd, maar door het vele gebruik goed zichtbaar.

2. Vetti Gard (Turisthytte) ― Top Vettisfossen (op en neer)
↑1.20 + ↓0.50 = 2.10 uur (zuivere looptijd)
Je loopt 370 m steil omhoog naar een uitzichtplatform op de rand van het plateau Vettismorki. Daar zie je de hoge waterval van bovenaf. Wandel hierboven maar eens op je gemak rond om de waterval van alle kanten te bekijken. Kijk ook boven op het zwak hellende plateau eens goed naar het mooie fjelldennenbos (Many of the pine trees in Vettismorki were killed by fluoride pollution, but the rest are recovering well.)

Zwaarte:
Wandeling naar voet + top van de waterval is zwaar bij warm weer.
Loop je alleen naar de voet dan is de wandeling middelzwaar.
Dit dal ligt maar weinig boven zeeniveau. 's Zomers kan het hier dan ook warm worden en ben je snel vermoeid. (Dit zag je ook bij o.a. Aurlandsdalen en Mørkrisdalen).

Wandelklassieker.
In dit landschapsreservaat komen veel wandelaars.

Net als bij de Mørkrisdalen-wandeling ben je hier bijna op zeeniveau. De parkeerplaats bij boerderij Hjelle is op slechts 70 m boven zeeniveau. Vandaar het warmteminnend loofbos.

ANWB Campings:
Zie voor een overzicht anwbcamping.nl/noorwegen

Wildkamperen:
In Noorwegen mag je kamperen in de vrije natuur (allemansrecht). Zet je tent maar op een leuke plek langs een rivier of meer. Zoek wel een rustig, afgelegen plekje minimaal 150 m van een huis of hut.

Naar het startpunt:
Met de auto of met de wandelbus (Vandrarbussen) vanuit Øvre Årdal.

Introductie:
Bezoek het Utladalen Naturhus net voorbij de parkeerplaats. Daar is een tentoonstelling over de natuur en cultuur in West-Jotunheimen.

Veldflessen vooraf vullen.
Bijvullen
kun je bij Vetti Gard, de rivier Fosselvi aan de voet van de waterval en uit de rivier Morkaelvi boven op het plateau Vettismorki.


.
Video's:
www.youtube.com/watch?v=
...............................................
www.youtube.com/watch?v=

.
Introductie:
www.worldwaterfalldatabase.com
................................................
www.world-of-waterfalls.com
.........................................................
www.reuber-norwegen.de/n huis of hut.


...Wandelgids:

Rother Wandelgids
Noorwegen: Jotunheimen - Rondane,

Bernhard Pollmann,
Elmar Uitgeverij,

....
Tocht 3 heeft een klein gedeelte.


Te bestellen bij:
Reisboekwinkel de Zwerver
(webshop voor reisgidsen en landkaarten)
....




Routebeschrijving:
.
Hjelle ― Vetti Gard (heen en terug)
1.20 + 1.10 = 2.30 hours

Start at the parking lot below Hjelle.
First you meet Hjellfossen at the end of Hjelledalen.
Pas Hjelle farm, cross Utla.
Skari farm and Utladalen Naturhus are on the other side. There you will find information about nature and culture in Utladalen and Vest-Jotunheimen. Café and exhibits are open all summer.
A kilometre on you hear the roar of the 173m high Avdalsfossen. When really big, you get wet when walking here, even though the waterfall is on the other side of the valley.
Further on you cross the highest bridge on the road. Here is a trail to Avdalen and Stølsmaradalen, but you enter Vettisgjelet
(= de Vetti kloof). This was a dramatic route before the road was constructed.
Hellerlihalsen is 500 m after the next bridge. Here, Vetti farmers used to store hay and dried leaves in the fall and winter.
When you get to Hyljefossen, go down to the river and look at the low waterfall and the special greenblue colour of the water.
Next cross a little knoll, before coming to Flaten, the first of the Vetti farmsteads. The road to Vetti is steeper; you pass the Lauvhaugen farm to the right. Vetti is an ancient farm, dating all the way back to the 1100s. It has been a tourist facility since 1875, and is still in operation.

Wegwijzers bij Vetti Gard:
Vettisfossen botn
= naar de voet van de waterval.
Vettisfossen topp
= naar de top van de waterval (met een uitzichtplatform boven op de rand van het Vettismorki-plateau).


1. Vetti Gard ― Top Vettisfossen (op en neer)
.....↑ 1.20 + ↓ 50 min. = 2.10 uur

Start climbing up to Vettismorki. It is a good trail of switchbacks through the forest.
300m up, the terrain levels off to Vettismorki.
At the trail junction, take the left trail on a bridge crossing Morka-Koldedøla, to the top of Vettisfossen. A lookout point enables you to see the falls all the way down.
Then, walk a bit more than one km in woods and bogs to the summer dairy hamlet Vettismorki, alt 690m. Vettismorki used to be the Vetti farms spring dairy. They also harvested hay there, using an aerial cable to transport it down to Vetti.


2. Vetti Gard ― Voet Vettisfossen
(heen en terug)
..... 30 + 30 min. = 1 hour
A signposted trail starts on the left side of the meadow above the buildings.
Then you descend steeply to Utla using handholds to move past steep passages.
1 km further on you are at the foot of the 275m high Vettisfossen, the highest free-falling waterfall in North-Europe.
If you come there on a sunny midsummer afternoon about 6 or 7 PM, you will see a fantastic rainbow.
Return to Vetti.




1. Hjellefossen bij de monding van een hangend zijdal.


2. Avdalsfossen (valhoogte 173 m) .

. Bij deze waterval is duidelijk zichtbaar dat erboven een U-vormig, hangend zijdal is.
. Aan de voet van de waterval zie je terrasresten. De rivier de Utla en de zijrivier de Avdalselva hebben zich in die afzettingen ingesneden (een dalletje gevormd). De resten van die afzettingen werden daarbij tot terras.
. De grote blokken onder bij de rivier krijgen zoveel "rook" (motregen) van de waterval dat ze geheel bedekt zijn met mos.


3. Hyljefossen,
een lage waterval in de rivier de Utla (dus niet zoals de andere drie hoge watervallen bij de monding van een hangend zijdal).
. Vlak voor de drie boerderijtjes zien we een enorme rotsdrempel dwars over het dal. Ze is zeker 100 m hoog. Aan de westzijde heeft de rivier de Utla er een kloof ingesneden. Daar heb je ook de lage waterval Hyljefossen.
. At about 2km from the Avdal Gard trail junction, we encountered a short but powerful waterfall on the Utla River itself.
The large plunge pool looked inviting for a swim, but it was a pretty cold and overcast each time I’ve done this hike so I never saw anyone go in for a swim even though there was a spur trail leading down to the river. www.world-of-waterfalls.com


. De foto spreekt voor zich. Hier passeer je probleemloos.


. In het midden zie je de hangbrug over de stroomversnellingrijke rivier de Utla.


. Naast vaste rots heel veel puinhellingen. Vlak bij de hangbrug stond een bordje Rasfare (vallende stenen). Hier was een aktieve (onbegroeide) puinhelling van kleine rotsblokken. Sommige puinhellingen in deze rivierkloof bestaan echter uit metersgrote blokken.


4.
Vettisfossen. Het is met 275m Noord-Europa's hoogste vrijvallende waterval.
.
Volgens de lezers van Dagbladet ook Noorwegens mooiste waterval.
. Water from the river in a tributary valley (zijdal) at Vettismorken drops down the steep side (= wand) of Vettisgjelet canyon.
. The tributary valley (zijdal) Morka Koldedalen, opens at the mouth into a gentle sloping plateau (zwak hellende hoogvlakte) at Vettismorken and this plateau is probably part of an older
generation of valleys.
Many Norwegian valleys show evidence of two valley generations: an upper, wide older valley generation and a narrower, younger generation which was eroded down into the floor of the older one.



aaaa




Naar de top van de Vettisfossen:

Op niet te warme dagen, kun je prima zowel de top als de voet van de waterval in een dagwandeling doen.
Wil je je beperken tot één van die twee, kies dan voor de top. Boven bij de top van de waterval is veel meer te zien dan beneden aan de voet. Er zijn daar meerdere uitzichtpunten. En ook het bos boven op het plateau is mooi.
(De voet daarentegen kun je alleen vanaf een flinke afstand zien. Daar is het minder spectaculair.)



. Het steile voetpad naar de hoogvlakte Vettismorki biedt achteromkijkend een mooi uitzicht over de Utla-rivier en over Vetti Gard (Turisthytte).


. De zwak hellende hoogvlakte Vettismorki.
. In dit fjelldennenbos staan naast oude Grove dennen ook dode als gevolg van de fluorverontreiniging van de industrie in Årdal. De overgebleven bomen herstellen zich goed.



aaaa



Hangende zijdalen met bij hun monding een waterval:
.
Drie hangende zijdalen monden uit in het hoofddal hoog op de hellingen.

Tijdens de wandeling zien we daar hoge watervallen. Het zijn:
1.de Hjellefossen bij boerderij Hjelle,
2. de Avdalsfossen (met 172 m vrije val).
3. de Vettisfossen achter Vetti Gard (Turisthytte).
De Vettisfossen is met 275 m vrije val een van de hoogste, óngereguleerde watervallen van Noord-Europa.
Bij de lezers van de Noorse krant Dagbladet werd hij in 2014 gekozen tot Noorwegens mooiste waterval. (Bekijk in dat artikel ook maar eens hun lijstje met Top 10.)

Daarnaast is er ook nog een lage waterval in de rivier de Utla zelf. Deze lage waterval heet Hyljefossen.


Uitleg hangende dalen:
Along its journey down the valley a glacier was joined by tributary glaciers
(=zijgletsjers).
These smaller tributary glaciers contained much less ice and so were less powerful. They could not erode their valleys as deeply as the main glacier so, where they met, the floor of the
tributary valley
(=zijdal) is much higher than the floor of the main valley (hoofddal).
(The tributary valley was left 'hanging' above the main valley (see figure below)
After the Ice Age, when rivers took over, the streams flowing from hanging valleys often form waterfalls when they plunge into the main (U-shaped) valley.


..

.



aaaa



Rivierkloven:
.
Het hoofddal Utladalen bestaat uit de rivierkloof Vettisgjelet (elvegjel = rivierkloof)

. Deze ontstond doordat een rivier zich ingegraven heeft in het vast gesteente.
De rivier die de rivierkloof graaft, heeft veel stroomversnellingen.
Een rivierkloof heeft bijna loodrechte wanden, of in ieder geval zo steile wanden dat stenen die losraken niet blijven liggen, maar naar beneden vallen.

. Als een rivierkloof heel erg groot is, noemen we het een canyon.
Enkele voorbeelden:
1. de canyon Måbødalen.
2. de dróge canyon Jutulhogget (in het Østerdalen)
Bij deze laatste stroomt nu geen rivier meer, vandaar dróge canyon.



. De rivierkloof Vettisgjelet (gjel = kloof).
. Als je het smalle steenslagweggetje wegdenkt, realiseer je je pas hoe woest een dergelijke kloof is. Men heeft in het verleden met veel moeite dit smalle weggetje aangelegd over de blokkenhellingen langs de rivier. Daarbij moest men meermalen noodgedwongen van oever wisselen.



aaaa



Warmteminnend loofbos:
.
Hier in het onderste deel van Utladalen hebben we een warmteminnend loofbos met een groot aandeel aan Ruwe iep (Ulmus glabra) en Hazelaar (Corylus avellana).
Hier en daar staan ook Gewone es (Fraxinus excelsior) en Winterlinde (Tilia cordata).
Aan veel oude loofbomen kun je nog zien dat hun loof, takken en schors gebruikt werden als veevoer.

FOTO
............


aaaa



Utladalen Protected Landscape

. The Utladalen Protected Landscape borders the Jotunheimen National Park.
The landscape is dominated by the main valley of Utladalen with its:
many U-shaped hanging valleys that enter the main valley high on its slopes, and
its narrow, V-shaped gorge in the south

.
The River Utla has its source in the glaciers of the Jotunheimen.

. Along its valley, the Utla is fed by waterfalls coming down from hanging valleys on its slopes. Vettisfossen free-falls 275 metres into Utladalen from Vettismorki.

. The lower part of Utladalen has broad-leaved deciduous woodland with many wych elms
(Ruwe iepen) and hazels.

. The valley has a rich cultural landscape associated with farming and transhumance dairy farming which went on here until the 1970s.

. The virgin-like pine forest
(oerbosachtige dennenbos) at Vettismorki is particularly valuable.

. Since the distance between the mountaintops and the fertile valleys is short, the animal and plant life is very varied.
All the four members of the deer family, wild reindeer, elk, red deer and roe deer, can be seen in the Utladalen area.

The birdlife is rich, ranging from demanding song birds such as the icterine warbler, bluethroats, several species of woodpecker, willow grouse and ptarmigan, in addition to birds of prey such as the golden eagle and rough-legged buzzard.

. The footpath that
continues beyond Vetti up to the foot of Vettisfossen is the most popular walk in the area, and some 30,000 people do it each year. www.avdalen.no/inde....


aaaa

 

Einleitung Utladalen:

. Utladalen gilt als die natürliche oberirdische Verlängerung des Sognefjords in Richtung des Jotunheimen Gebirges. Daher ist Utladalen ein günstiges Eingangstor zur wilden Gebirgswelt des West-Jotunheimen und wird häufig als Anfangs- oder Endpunkt von Mehrtageswanderungen genutzt.

. Um Utladalen finden sich die höchsten Gebirgspartien Norwegens, darunter viele Gipfel mit über 2000 Meter Höhe. Beispielsweise liegt westlich von Utladalen die Hurrungane, das norwegische Gebirgsmassiv mit den schroffsten Gipfeln und die Wiege des norwegischen Sportkletterns.

. Eine weitere Besonderheit Utladalens ergibt sich aus der Kombination der milden, fast südlichen Temperaturen an einem warmen Sommertag und der unmittelbare Nähe zum Hochgebirge mit ewigem Schnee und Eis.

. Im Zuge der Einrichtung des Jotunheimen Nationalparks wurden Utladalen und seine Berggebiete als Landschaftsschutzgebiet ausgewiesen.

. Das idyllische Utladalen ist auf alle Fälle einen Besuch wert - eine Wanderung in das 'Tal der Wasserfälle' wird zu einem unvergesslichen Erlebnis mit allen Sinnen!

Kulturgeschichte

. Das Tal und die Landschaft sind wild - trotzdem haben die Menschen diese Gegend seit Generationen besiedelt. Sie errichteten ihre Häuser sowohl am Eingang des Tals als auch auf den steilen Bergflanken. Tief in Utladalen liegt zum Beispiel abgelegen der Hof Vormeli. Dieser ehemaliger Bergbauernhof ist sehr schwer zugänglich.

. Heute ist die Nutzung der Höfe und der Almflächen in Utladalen weitgehend stillgelegt, doch die Eigentümer setzten in den letzten 20 Jahre zahlreiche Gebäude der Höfe von Vormeli, Stølsmaradalen, Fleskedalen, Vettismorki, Vetti, Gravdalen, Avdalen, Skåri und Hjelledalen instand.


. Es waren aber nicht nur Gebäude, die restauriert wurden. Ab 1995 begann man, einen Pflegeplan für die historische Kulturlandschaft Utladalens zu erarbeiten. Durch die Hilfe vieler Freiwilliger und von „Sommerjobbern“ wurden und werden die praktischen Pflegemaßnahmen durchgeführt.

Vettisfossen

. Der Vettisfossen ist mit seinen 275 Metern freien Fall der höchste Wasserfall Nordeuropas. Bei einer Wanderung nach Vetti ist der Besuch des Vettisfossen ein absolutes Muss.

. Steht man erst einmal unterhalb des Wasserfalls, wirken die Kraft und die Schönheit der Wassermassen sehr beeindruckend.


. Oberhalb des Vettisfossen liegt die Vettismorki. In dieser Moorlandschaft sind heute noch viele abgestorbene Kiefern(Grove dennen) zu finden. Die Schäden gehen auf die gravierenden Umweltverschmutzungen vorwiegend in den 1960er Jahren durch das Aluminiumwerk in Øvre Årdal zurück. Heute hat man die Fluorvereinigungen der Luft jedoch in den Griff bekommen und auf der Vettismorki breitet sich neuer Kiefernwald aus.

. Auf der Vettismorki findet sich mit der Hütte Ingjerdbu eine selbstversorgerhütte des DNT.

Vetti Gard — Ein Hof mit Tradition

. Schon im 12. Jh. gab es hier die erste Ansiedlung, deren Bewohner von dem wenigen lebten, was dieses schmale Tal an Getreideanbau und Viehzucht erlaubte.
Trotzdem wurde dieser Hof erst 1985 als ständiger Wohnsitz aufgegeben. Der Vetti Gard wird seitdem während der Sommermonate weiterhin als bewirtschaftete Wanderhütte mit Übernachtungsmöglichkeiten betrieben.


. Bis zum Jahre 1977 war man während der Wintermonate von der Au
ßenwelt abgeschnitten, da der Hof nur über einen steinschlag- und lawinengefährdeten Hangpfad zu erreichen war.
In Gemeinschaftsarbeit der örtlichen Bevölkerung wurde in den Jahren 1973 - 77 ein 5 Kilometer langer Traktorweg hinaus nach Hjelle gebaut, der bezeichnenderweise den Namen Folkevegen (Volksweg) erhielt.



aaaa




..Deze wandelsite is niet-commercieel, onafhankelijk en gratis. Dat is enkel mogelijk door steun van de bezoekers.

Heb je hier goede info gevonden, toon dan je waardering door een kleine donatie voor het vele werk. Zo kan de website ook gratis blijven en uitgebouwd worden!

...................... .
. Betaal met deze knop in een paar klikken via je eigen PayPal-saldo.
. Heb je zelf nog geen PayPal-rekening, dan kun je toch via PayPal vanaf je creditcard geld overmaken.

Uiteraard kun je ook doneren door overschrijving op mijn
ING-bankrekening:

IBAN : NL38 INGB 0003 5057 89
BIC : INGBNL2A
t.n.v. P. C.M. Smulders. ....


Zie voor de andere
Dagwandelingen Zuid-Noorwegen:
www.pietsmulders.nl/noorwegen....


LAATST BIJGEWERKT : 9-3-2022.