.
LÆRDALEN
Zeer droog dal (klimaatoase)

 

 

Uit de collectie
Dagwandelingen Zuid-Noorwegen
www.pietsmulders.nl/noorwegen.




......
Groen= bos ..... Geel= landbouwgebied
Dit kaartfragment is voldoende. Je hoeft dus geen turkart te kopen.
Een goede kaart van heel Noorwegen vind je op www.norgeskart.no

 

Belangrijke gegevens:

. 1 uur (kerk) + 1 ½ uur (wandeling) = 2 ½ uur.

Bezoek eerst Borgund Stavkyrkje (= 1 uur).

Cultuurhistorische rondwandeling rond de heuvel Klanten (= 1 ½ uur).


Lichte wandeling (totale stijging ca. 250 m).

ANWB Campings:

Zie voor een overzicht anwbcamping.nl/noorwegen

Wildkamperen:
In Noorwegen mag je kamperen in de vrije natuur (allemansrecht). Zet je tent maar op een leuke plek langs een rivier of meer. Zoek wel een rustig, afgelegen plekje minimaal 150 m van een huis of hut.

aaaa



CULTUURHISTORISCHE RONDWANDELING:
1. het pad
Sverrestigen en
2. de weg Kongevegen over Vindhella.


Loop vanaf de parkeerplaats bij Borgund Stavkyrkje ca. 300 m noordwaarts (door de linker wegberm ! ) Daar vind je het bordje Vindhellaveg (Kongevegen over Vindhella). Ga die grasweg in.
Volg deze enkele minuten en ga daarna bij een bordje het pad Sverrestigen in.
Je loopt vlak achter de staafkerk door en stijgt langzaam door bos en weilandjes over de zuidhelling van de heuvel Klanten.
Dit voet- en ruiterpad was de vroegste verbindingsroute door het Lærdalen. Ze bestond al lang vóór de bouw van de staafkerk.
Na 45 minuten volgt een tamelijk steile afdaling naar Husum. Onderweg mooie gezichten op de rivier en omgeving.
Bij Husum is een parkeerplaats met informatieborden en picnictafels.
Hier begint ook de weg Kongevegen over Vindhella (Vindhellaveg)(zie krt.)
Deze heeft vele bochten bij de Vindhella-pas. Ze werd in 1793 aangelegd als deel van de voormalige postweg tussen Oslo en Bergen. Ze had een stijging van 25 % (= 1 : 4).
Dat bleek voor de paarden nog steeds problematisch. Ze werd daarom in 1843 wat verbeterd naar 20 % (= 1: 5).
Hier en daar zie je nog stukjes van die oude weg uit 1793 (stijging 25%) naast de verbeterde versie uit 1843 (van 20 %) (Ter vergelijking : de huidige asfaltweg Trollstigen is 9 %. Dus die 20 % uit 1843 was nog steeds erg veel).
In 1870 kwam de huidige weg (E 16) (zie kaart) onder langs de rivier, zodat en nu 3 verbindingsroutes zijn.


aaaa


1. Het pad Sverrestigen:
This was the old bridleway (=voet- en ruiterpad).
It is named after King Sverre who travelled through the valley in 1177.
At its highest point, you pass Tråo farm.
For hundreds of years, horseback was the main mode of transport until the Kongevegen was built in the 1793.



Het pad Sverrestigen (stig (Noors) = Steig (Duits) = steil pad).


Het pad Sverrestigen.


aaaa

 

2. De weg Kongevegen over Vindhella (Vindhellavegen) (1793 / 1843):
De koningsweg via Vindhella (De Vindhella-weg)
(Vindhella, zo heet de kleine pas halverwege).
It was first built in 1793.
It had a gradient of 25 %, which was far too steep to serve as a functional road all year round.
(Ter vergelijking de steile afdaling bij de Trollstigen is 9 %).
Therefore in 1843 a new road was built above and beside the old one with a gradient of 20 % .
This time the road was built with large bends, featuring stunning wall structures
(steunmuren) as its foundations.
There are still railings
(leuningen) with cast (gegoten) iron posts (palen) on both sides of the road.
However this road was still too steep and in 1870 the road had fallen into disuse.
Zie ook: https://en.wikipedia.org

Paths, trails and roads near Borgund:

Paths and trails have passed through the Laerdal valley since prehistoric times. This was the easiest and safest route between east and west Norway. Already old laws from 950 laid down rules conceirning this main road.

During the centuries many different people, from kings to outlaws used this trail. They usually walked, rode on horses, or were carried.
Increasing traffic resulted in demands for better roads where wagons could be used.
Several phases of road-construction followed until the first road suitable for horse and wagon was finished in 1793.
In 1843 this road, called 'Kongevegen' (the King's Road) was improved with large stone terraces and bridges. The winding road-construction at Vindhella remains a monument to this impressive feat of road engineering.
(Vindhella
is een kleine pas)

It is impossible to understand quite how they managed to get the huge blocks of stone into place just using primitive tools.
You get fantastic views of the walls either side of the road both when you ascend the the steep road and from the top of the thrilling bends.
If you look carefully, you'll be able to see traces of the first road in many places.

Many travellers referred to Kongevegen in terms of horror and fright, having to pass close to fast-flowing rivers and waterfalls, through steep mountains and narrow valleys, and over unsafe bridges.


.
.
Enkele van de haarspeldbochten van de oude koningsweg Vindhellavegen.
(Je kijkt hier van boven naar beneden.)
. Bovenstaande haarspeldbochten zijn van de verbeterde weg uit 1843.
. Dikwijls moest men bij de haarspeldbochten zoals hier aan beide zijden van de weg. steunmuren maken.
. There are still railings (leuningen) with cast (gegoten) iron posts (palen) on both sides of the road.
. De nauwe pas vindhellaskaret (skar = pas) bevindt zich net achter de rug van de fotograaf.


.
.
Het begin van Vindhella (Je kijkt hier westwaarts ; Vindhella ligt achter je). ..
. Rechts en links is er een steunmuur (niet goed zichtbaar)
. Bovenop de weg rechts een leuning en links wat zware keien.
. A railing (leuning) with cast (gegoten) iron posts (palen).


aaaa


Borgund Stavkyrkje (1180):
(Staafkerk van Borgund)

It is the best preserved (bewaarde) stave church in Norway.
The medieval clocktower is the only one of its kind in norway.

Aan het Noorse woord stav heeft de kerk haar naam stavkirke te danken. We hebben dat vernederlandst tot staafkerk.
Stav kun je vertalen door:
paal (Ned.), post (Eng.) en Pfosten (Duits).
Die vertikale palen waren bewerkte massieve boomstammen, waarvan de dikste een doorsnede hadden van wel 40 cm.
Ze vormden het raamwerk van de centrale ruimte.
Ze werden door dwarsbalken met elkaar verbonden tot een stabiele constructie.
Zie verder:
www.lifeinnorway.net/borgu


De staafkerk van Borgund (12e eeuw) in het kloofachtige Lærdalen. Het is de best bewaarde staafkerk van Noorwegen en daardoor ook de meest bezochte.


De kerk is gebouwd ter vervanging van een nog oudere kerk, waarvan de vertikale palen waren gaan rotten in de grond.
Bij deze nieuwe kerk werden de vertikale palen niet meer in de grond gestoken, maar kwamen op. een stenen fundering te staan, zodat het rotten werd tegengegaan.
(Zo ging het ook bij de oude boerderijen in Nederland. Ook daar werden de stijlen (= vertikale balken) na verloop van tijd op grote keien of gemetselde poeren geplaatst.)


aaaa



Staafkerken:

. De oorsprong van de meeste staafkerken ligt in de periode voor 1350. De oudste is die van Urnes en is gebouwd rond rond 1130, maar dit was zeker niet de eerst gebouwde. De oudere kerken zijn veelal vergaan door houtrot of branden.
. De builenpest in 1350 maakte een eind aan deze bouwwijze.
. Ook in andere Europese landen bouwde men staafkerken.
Alleen in Noorwegen zijn er van de vroeger meer dan 1000 staafkerken nog maar enkele tientallen overgebleven.
. Je kunt twee mooie exemplaren zien tijdens je bezoek aan enkele belangrijke musea, namelijk:
1. Het Norsk Folkemuseum in Oslo (in Bygdøy), en
2. Het openluchtmuseum Maihaugen in Lillehammer.
Bezoek daarnaast in ieder geval ook de kerk in Borgund, want dat is de best bewaarde.
. Andere bijzondere zijn die in Heddal (de grootste) en die in Urnes (de oudste).
Heddal wordt ook tamelijk veel bezocht, Urnes minder.




1. Borgund: (de best bewaarde en daardoor meest bezochte).
Ze stamt uit het jaar 1150.
Ze is nooit omgebouwd en vergroot en geldt daarom als prototype van de Noorse staafkerken.
In het moderne bezoekerscentrum is een museum met informatie over het thema staafkerken.

. .



2. Heddal (de grootste).
Vanwege haar grootte (26 m hoog en 20 m lang) en de vele daken is zij een kathedraal vergeleken met de andere staafkerken. .
.




3. Urnes: (de oudste).
Het kleine kerkje is mooi gelegen op een terras aan de Lusterfjord, een  zijarm van de Sognefjord.
Het is gebouwd rond 1130, maar dit was zeker niet de eerst gebouwde staafkerk. De oudere kerken zijn veelal vergaan door houtrot of branden.
Zo is het prachtige houtsnijwerk van het noordportaal van nog een oudere kerk.
De massieve vertikale palen van de draagconstructie zijn na 900 jaar nog steeds in takt.
Deze kerk behoort tot de Werelderfgoedlijst van UNESCO.
http://whc.unesco.org/en/

. .


aaaa


Staafkerken in Noorwegen:
.
Terwijl in het middeleeuwse West-Europa God werd vereerd in grootse kathedralen, vonden de kerkdiensten in Noordwest-Europa plaats in bescheiden houten staafkerken.
De duizenden staafkerkjes die Noordwest-Europa sierden, werden gebouwd tijdens de verspreiding van het christendom in Scandinavië in de middeleeuwen.
Tegenwoordig zijn er nog slechts 28 van de zogenaamde stavkirker overgebleven, die te bewonderen zijn in Noorwegen.

Staafkerken door heel Noord-Europa

Houten kerken kwamen in de vroege middeleeuwen in Noord-Europa veel voor. Hout was immers volop voorhanden, steen daarentegen was een duur en lastig te verkrijgen bouwmateriaal. Door de steeds groter wordende welvaart werden vanaf de 12e eeuw in de meeste Noord-Europese landen de houten kerkjes vervangen door duurzamere exemplaren van steen.
De Noren waren echter niet zo welvarend en hadden geen geld voor dure bakstenen. Zodoende bleven de Noorse ambachtslieden doorgaan met het bouwen van kerken van hout.

Bestand tegen weer en wind

De meeste kerken werden gebouwd vóór 1350, het jaar waarin de Zwarte Dood Noorwegen teisterde.
De oudst bewaarde staafkerk (in Urnes) stamt uit circa het jaar 1130, maar dit was zeker niet de eerst gebouwde staafkerk. De oudere kerken zijn veelal vergaan door houtrot of branden. Nieuwere kerken vergingen niet meer door de houtrot, omdat ze vanaf de 12e eeuw gebouwd werden op een stenen fundering. Hierdoor kwam het houtwerk niet meer in aanraking met de vochtige ondergrond en kon een aantal kerken tot op de dag van vandaag bewaard worden.
De staafkerken werden zo gebouwd zodat ze ook de heftige stormen konden overleven.
De vertikale palen die bovenop de stenen fundamenten stonden werden aan de bovenkant aan elkaar bevestigd met een geraamte van horizontale balken. Deze balken droegen de dakconstructie.
Om de gehele constructie genoeg stevigheid te geven werden er verschillende methodes toegepast:
1. tussen alle staven in werden andreaskruizen, een schuin gedraaid kruis, geplaatst,
2. er werden houten bogen tussen de palen geplaatst,
3. er werd een lage rondgang om de kerk gemaakt.
Voor het verbinden van de houten balken werden zwaluwstaartverbindingen en houten pennen gebruikt. Nooit werden er spijkers of lijm gebruikt, dit zodat de constructie flexibel bleef en het hout kon werken (uitzetten of krimpen) tijdens verschillende weersomstandigheden.

Scandinavische bouwstijl met heidense elementen

Kenmerkend voor de Noorse staafkerken is de typisch Scandinavische bouwstijl. In de Scandinavische houtarchitectuur komen verschillende elementen van Keltische kunst, Vikingtradities en Romaanse ruimtestructuren samen.
In het prachtige houtsnijwerk, dat zowel de binnen- als de buitenkant van de staafkerkjes siert, komen draken veelvuldig terug.
Het ambacht van dit houtsnijwerk stamt uit de Vikingtijd en laat de sterke verbondenheid van de Noren met oude ‘heidense’ tradities zien.
De kerstening van Scandinavië vond plaats tussen de 8e en 12e eeuw. Deze kerstening nam een grote tijd in beslag en ging niet zonder slag of stoot. Hoewel de Noren uiteindelijk het christendom omarmden, duurde het veel langer totdat het christelijke geloof zich werkelijk onder de mensen kon vestigen. Hierdoor bleven heidense tradities en mythologische verhalen lang bestaan naast het christendom.

aaaa


..Deze wandelsite is niet-commercieel, onafhankelijk en gratis. Dat is enkel mogelijk door steun van de bezoekers.

Heb je hier goede info gevonden, toon dan je waardering door een kleine donatie voor het vele werk. Zo kan de website ook gratis blijven en uitgebouwd worden!

...................... .
. Betaal met deze knop in een paar klikken via je eigen PayPal-saldo.
. Heb je zelf nog geen PayPal-rekening, dan kun je toch via PayPal vanaf je creditcard geld overmaken.

Uiteraard kun je ook doneren door overschrijving op mijn
ING-bankrekening:

IBAN : NL38 INGB 0003 5057 89
BIC : INGBNL2A
t.n.v. P. C.M. Smulders. ....

 

Zie voor de andere
Dagwandelingen Zuid-Noorwegen:
www.pietsmulders.nl/noorwegen....

LAATST BIJGEWERKT : 9-3-2022.